Kiernów (lit. Kernavė), określany niekiedy mianem “litewskiej Troi”, jest jednym z najciekawszych wykopalisk archeologicznych na Litwie. To dawna osada z okresu kamienia, która w historii Litwy była świadkiem minionej cywilizacji i kultury, centrum religijnym pogaństwa i najstarszą stolicą (siedzibą władców) Litwy.
Dzisiejszy Kiernów jest niedużym miasteczkiem (zaledwie 200 mieszkańców) usytuowanym nad brzegiem Wilii w rejonie szyrwinckim (lit. Širvintų r.).
Historia Kiernowa
Najstarsze ślady osadnictwa na terenie historycznego Kiernowa pochodzą z IX – VIII tys. p.n.e (okres epipaleolitu).
Swoją prahistorię miasto rozpoczęło w roku 1040 n. e.. Według legendy, mityczny władca Kiernus założył tu stolicę i wymyślił nazwę dla swojego państwa.
Wielokrotnie atakowany przez Krzyżaków, Kiernów, do 1230 roku zostawał rezydencją władców litewskich i stolicą państwa, ośrodkiem rzemieślniczym i handlowym. W 1390 roku drewniany zamek i drewniane miasto zostało spalone przez Krzyżakow i już nigdy nie odbudowano.
Pierwsza historyczna wzmianka o Kiernowie pochodzi z “Liwońskiej Kroniki Rymowanej” i kroniki Hermana z roku 1279.
Grodziska
Grodziska (lit. piliakalniai) jako podstawowy typ życia i sposób zakładania osad, istniały na Litwie od epoki brązu do końca XIV wieku i są najważniejszą spuścizną kultury pogańskiej Bałtów. Warowne osady wznoszono do obrony przed najazdami wroga. Były one miejscem schronień podczas wojen i rozruchów. Na terenie Litwy znajdowało się około tysiąca grodzisk, z których do dziś pozostało około ośmiuset.
Ośrodek grodzisk z zamkami obronnymi znajdował się również w Kiernowie, w tutejszej dolinie Pojaty (lit. Pajautos slėnis). Nazwa powstała od imienia najpiękniejszej wajdelotki Pajauty. Centralne (największe) wzgórze osady Kiernów nazywało się Górą Zamkową, było ono siedzibą dworu książęcego. Inne cztery – to Tron Mendoga (lit. Mindaugo sostas), Góra Ofiarna (lit. Aukuro kalnas), na której płonął ogień, Góra Lizdejki (siedziba pogańskiego kapłana Lizdejki) oraz grodzisko – Strażnica Zwiadowcza Grodu Kiernów.
Ogółem mieszkało tam ok. 4 tys. mieszkańców. Przypuszcza się, że miasto mogło być stolicą Mendoga.
Rezerwat Historyczno-Archeologiczny Kiernów
Od 1979 roku rozpoczęto badania archeologiczne, w wyniku których udało się odtworzyć plan Kiernowa, strukturę ulic, miejsce rezydencji księcia (lit. Aukuro kalno piliakalnis) oraz lokalizację dzielnic rzemieślników i kupców.
W 1998 roku władze litewskie podjęły decyzję o utworzeniu Rezerwatu Historyczno – Archeologicznego Kiernów, dostępnego dla szerokich mas i stanowiącego wymowny pomnik dziejów państwa litewskiego.
Powierzchnia rezerwatu historyczno – archeologicznego wynosi 194,4 ha (dotychczas zostało zbadano tylko 1,5% terytorium rezerwatu). W trakcie badań wykopaliskowych trwających 33 lata, wykopano 20 tys. przedmiotów różnych epok, z których 1.5 tys. są prezentowane w miejscowym Muzeum Archeologii i Historii.
Od lipca 2004 roku zespół pięciu grodzisk Kiernów wciągnięty został na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. W regionie Morza Bałtyckiego nie znajdziemy żadnej innej osady składającej się z pięciu grodzisk.
W 2006 roku odnaleziono rzadką monetę Wielkiego Księstwa Litewskiego, pochodzącą z 1387 – 1390 roku. Awers przedstawia władcę z koroną, rewers – lwa.
Festyn ”Dni Żywej Archeologii” w Kiernowie
W Dniu Państwa Litewskiego (6 lipca) w Kiernowie w niezwykły sposób odbywają się tradycyjne festyny “Dni Żywej Archeologii”. Tłumy Litwinów i turystów przybywają do najstarszej stolicy państwa litewskiego, aby poznać tradycje, obyczaje i inne świadectwa przeszłości.
Festyn pozwala przenieść się w czasy średniowiecza, podziwiać prezentacje rzemieślnicze, pokazy prastarych technik produkcyjnych: produkcji mydła, technik tkackich (przędzenia wełny na wrzecionach i kołowrotkach), odparowywania soli, produkcji dętych instrumentów muzycznych.
Interesujące są pokazy techniki gotowania i przyrządzenia dań, uwieńczone kosztowaniem potraw, przyrządzonych wedle tradycji przodków.
