Na przestrzeni wieków Uniwersytet Wileński pełnił funkcję najważniejszej placówki oświatowej Litwy, która wykształciła wiele sławnych osób. Uczelnia słynie z wysokiego poziomu nauczania i bogatej oferty akademickiej.
Bogata historia jednej z najstarszych uczelni Europy wschodniej sięga późnego średniowiecza. W 1570 roku w Wilnie powstało Kolegium Jezuickie (mieściło się w domach darowanych szkole przez biskupa Waleriana Protasewicza), które decyzją króla Stefana Batorego 1 kwietnia 1579 r. zostało przekształcone w uniwersytet, a bulla papieża Grzegorza XIII z dnia 30 /10,1579 r. oficjalnie zaaprobowała ów fakt. Kierowanie akademią powierzono zakonowi Jezuitów.
Placówka miała charakter uczelni kościelnej, podstawowym językiem wykładowym była łacina. Profesorów zapraszano z Włoch, Hiszpanii i Anglii, pierwszym rektorem Akademii Wileńskiej został słynny kaznodzieja – ksiądz Piotr Skarga.
Wileńska Alma Mater wyróżniła się od uniwersytetow europejskich tym, że zamiast 4 typowych dla średniowiecznych wyższych szkół wydziałów istniały tylko dwa (filozofia oraz teologia, nie było prawa i medycyny). Uczelnia miała być jednym z narzędzi walki z reformacją. Przez dłuższy czas był to jedyny uniwersytet w Wielkim Księstwie Litewskim.
Od początku swojego istnienia Akademia miała własną bibliotekę składającą się z ksiąg darowanych przez Zygmunta Augusta, biskupa Waleriana Protasewicza, Kazimierza Lwa Sapiehę. Od 1575 roku uczelnia posiadała także drukarnię, której ofiarodawcą był Mikołaj Krzysztof Radziwiłł. Z czasem zakupiono kolejne kamienice mieszczańskie, które utworzyły całą dzielnicę uniwersytecką z “labiryntem ścian, dziedzińców, podwórców, przejść, zakamarków”. Dzielnica studencka zajęła teren między ulicą Zamkową, Świętojańską, Uniwersytecką i Skopówką.
W 1595 r. Mikołaj Dauksza przełożył z języka polskiego na litewski i wydał w drukarni akademickiej “Katechizm” hiszpańskiego jezuity Jakuba Ledesmy. Jest to pierwsza litewska książka wydrukowana na terenie etnicznej Litwy. W XVII wieku uczelnia miała już swoich wykładowców dobrze znających język litewski. Wśród nich Konstanty Szyrwid (wykładowca języka litewskiego, kierownik katedry języka litewskiego założonej w 1620 roku), który wydał słownik łacińsko-polsko-litewski, gramatykę języka litewskiego oraz zbiór kazań w języku litewskim. W 1669 r. Wojciech Wijuk-Kojałowicz, ówczesny rektor uniwersytetu, wydał pierwszą dwutomową historię Litwy.
W pierwszej połowie XVII wieku uczelnia przygotowała i wydała podręczniki z wielu przedmiotów: logiki, retoryki, języka greckiego, poetyki. Szczególnie znany był podręcznik “Logica” Marcina Śmigleckiego, który wyrósł z wykładów prowadzonych w Akademii Wileńskiej w roku 1586-1587 (“Logica” przez dłuższy czas była jednym z najlepszych i najbardziej rozpowszechnionych podręczników na Zachodzie, 3-krotnie wydawana w Oksfordzie). Poetykę i retorykę wykładał jeden z największych poetów europejskich epoki baroku Maciej Kazimierz Sarbiewski (lit. Motiejus Kazimeras Sarbievijus). W XVII wieku jego poezję wydawano 34-krotnie.
W latach 1752-1753 Tomasz Żebrowski (lit. Tomas Žebrauskas) zaprojektował i założył jedno z pierwszych w Europie obserwatoriów astronomicznych, które stało się centrum obserwacji zaćmień Słońca i Księżyca. W tym czasie otworzono również wydziały fizyki i astronomii.
Złote lata Batorowe (tzw. złoty okres dziejów) trwały do 1773 roku. W 1773 roku Zakon Jezuicki skasowano. Komisja Edukacji Narodowej (1773-1803) zreformowała uczelnię na szkołę świecką. Wprowadzono nauczanie po polsku i litewsku (na niektórych wydziałach). Dzięki staraniom rektora Marcina Poczobuta-Odlanickiego od 1783 r. uczelnia otrzymała status Szkoły Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1781 roku powstała katedra medycyny (od 1797 roku jako osobny wydział).
Po rozbiorach, kiedy Litwa znalazła się pod okupacją rosyjską, uczelnia na krótko straciła status uniwersytetu, lecz już w 1803 r. znów odzyskała go pod nową nazwą: Cesarski Uniwersytet Wileński.
Na czele grona profesorów stali: matematyk Jan Śniadecki (twórca “Filozofii umysłu ludzkiego” z 1821 r.), chemik Jędrzej Śniadecki (autor pierwszego w polskiego podręcznika chemii z 1800 roku), malarz obrazów o tematyce historycznej Franciszek Smuglewicz, malarz Jan Rustem, teoretyk literatury Euzebiusz Słowacki (ojciec Juliusza Słowackiego), lekarz August Becu (ojczym Juliusza Słowackiego), architekt Michał Szulc. Na początku XIX wieku uniwersytet był jedną z czołowych polskich uczelni.
Studia uniwersyteckie w Wilnie mieli za sobą Tomasz Zan, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Czesław Miłosz, Józef Ignacy Kraszewski i wiele innych słynnych osób.
W roku 1803 r. kurator litewskiego okręgu naukowego Adam Jerzy Czartoryski , wraz z nowym rektorem Hieronimem Stroynowskim, opracował nowy statut, który pozwalał uniwersytetowi nie tylko na nauczanie i prowadzenie badań, lecz także na nadzór nad szkołami. Odtąd Wilno stało się stolicą nauki.
Stanisław Staszic trafnie powiedział: ”Gdyby światło nie zapaliło się w Wilnie, zgasłoby w Polsce całej”.
W tym okresie światło nie pozwalali zgasnąć: historyk Joachim Lelewel, bracia Śniadeccy, lekarz August Becu, medycy Frank i Bojanus oraz wielu innych. Wilno nasiąknęło nową atmosferą akademicką i stało się żywym ośrodkiem kultury polskiej.
Z historią Cesarskiego Uniwersytetu związany jest ruch filomacki, którego efektem były aresztowania studentów i proces filomacki w 1824 roku. Po tym wydarzeniu rozpoczął się powolny upadek uczelni.
W 1832 r. władze carskie zamknęły uczelnię za szerzenie wolnomyślicielstwa, a majątek przekazano na rzecz Uniwersytetu Kijowskiego.
Ponowne wskrzeszenie uczelni nastąpiło dopiero w 1919 roku. Do 1939 roku działał jako polski Uniwersytet Stefana Batorego. Po zajęciu Wilna przez wojska sowieckie uczelnia stała się uniwersytetem litewskim.
Od 1990 roku uniwersytet nosi nazwę Uniwersytetu Wileńskiego (lit. Vilniaus universitetas). Oficjalnym językiem wykładowym jest język litewski.
©Alma Pater
Uniwersytet jest liderem rankingu najlepszych uczelni Litwy. To w pełni autonomiczna szkoła wyższa, goszcząca i kształcąca 23 tysiące studentów i doktorantów. Na współczesny Uniwersytet Wileński składa się 12 wydziałów, 7 instytutów, 10 jednostek badawczych, najstarsza w Litwie biblioteka, szpital uniwersytecki, obserwatorium astronomiczne, ogród botaniczny, centrum komputerowe oraz kościół akademicki pod wezwaniem św. Janów (kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Apostoła i Ewangelisty).
Siła najstarszej uczelni na Litwie tkwi w wysokim poziomie nauczania. Posiadająca wiekową tradycję uczelnia jest uniwersytetem nowatorskim, gości szereg konferencji międzynarodowych i kongresów. Od 1991 r. jest sygnatariuszem Wielkiej Karty Uniwersytetów Europejskich, członkiem The Utrech Network, European University Association, Erasmus oraz innych.
“Żywy pomnik geniuszu, wielkości i chwały. Symbol siły ducha i zasobna w obronę twierdza wiary, ognisko wiedzy i myśli, prawdziwa stolica Muz i pomnożyciel ducha i serca narodu” – J. Remer.
Wstęp do dzwonnicy kościoła św. Janów (panorama): dorośli – 3€, 1.5€ dla uczniów, studentów, emerytów i osób niepełnosprawnych.
Godziny otwarcia (panorama): latem – 10:00 do 19:00, od października do kwietnia – nieczynne
Więcej na stronie internetowej: muziejus.vu.lt
Tel: +370 5 219 3029
Wstęp do zespołu architektonicznego UW: od 9:00 do 18:00 (pon.-sob), zwiedzanie pojedynczych zwiedzających bezpłatne, dla grup turystycznych – 2 euro od os., cena ulgowa-1 euro od os.
Wystawa wirtualna: eparodos.mb.vu.lt
Strona internetowa: vu.lt
