Cmentarz Na Rossie

Rossa - Centarze w Wilnie

Spis treści

Cmentarz Na Rossie (lit.Rasų kapinės), założony w 1801 roku, jest zabytkową nekropolią Wilna, jednym z najstarszych, najbardziej znanych cmentarzy litewskiej stolicy.
Geneza nazwy “Rossa” przypuszczalnie jest związana z nazwiskiem pierwotnych właścicieli gruntów (Rosickich). Możliwie jest także, że wywodzi się od nazwy święta Rossy (lit. Rasos šventė). Dawniej w najkrótszą noc w roku na wzgórzu Rossy – Hrybiszki (lit. Rasų – Ribiškių) obchodzono święto Rosy.

Wejście główne - Rossa w Wilnie
Cmentarz na Rossie – główne wejście

Źródła historyczne donoszą, że w miejscu dzisiejszej Rossy istniał cmentarz jezuicki. Wcześniej chowano tam żołnierzy, samobójców, osoby zmarłe na zarazę.
W 1801 r. zamiejski cmentarz został oficjalnie zalegalizowany przez magistrat Wilna (pochówków dokonywano od roku 1769). Inicjatorem założenia był ówczesny burmistrz wileński Bazyli Miller.

Początkowo cmentarz (zwyczajowo Stara Rossa) był otoczony drewnianym parkanem, który w 1812 roku spłonął. Nekropolia znajdowała się wówczas pod opieką Misjonarzy, którzy w 1820 roku wznieśli murowany parkan. Szczątki tego muru zachowały się do dziś w części północnej i zachodniej.

Od samego zarania nekropolii kładziono tu ciała skromnych ludzi. W centrum cmentarza w latach 1841-1850 zbudowano neogotycką murowaną kaplicę (architekt Tomasz Tyszecki), która stanęła między dwoma kolumbariami. Początkowo obok kaplicy zbudowano drewnianą, a w 1888 roku murowaną dzwonnicę (architekt Julian Januszewski). W kolumbariach chowano najbardziej zamożnych i zasłużonych dla miasta obywateli. W XX wieku kolumbaria zostały zniszczone.

Nagórbki na cmentarzu Rossa w Wilnie
Nagórbki na Rossie ©Sebk.

Dwieście lat wystarczyło, aby zebrali się tu przedstawiciele wielu pokoleń, rozmaitych zawodów, wybitni działacze społeczni, malarze, kompozytorzy i uczeni. Specjalną rangę uzyskało Wzgórze Literatów, Aleja Główna (Profesorów), Wzgórze Aniołów.
Cmentarz składa się z 4 części – Starej (1769 r.) i Nowej Rossy (1847r.), Cmentarza Wojskowego oraz Mauzoleum Matka i Serce Syna. Leżą tu żołnierze polegli w walce o Wilno w czasie pierwszej i drugiej wojny światowej.

L. Rydel pisze:
„Cmentarz jest rozległy i dziwnie piękny. Samo jego położenie niezwykłe: rozkłada się on tarasowato na stoku dość pochyłego pagórka. Osobny urok nadają mu rozłożyste stare drzewa, rosnące gęsto i nieregularnie, jak w lesie. Między nimi wiją się swobodnie, wspinają w górę i schodzą w dół ścieżki, snujące się kręto wśród mogił. Tak przynajmniej wygląda najstarsza, najrozleglejsza, trochę dzika i właśnie dlatego najpiękniejsza część tego leśnego cmentarza. Latem, kiedy przez konary okryte gęstwą liści ledwie przedzierają się słoneczne promienie, w gałęziach rozśpiewają się ptaki, a ziemia okryje się kwieciem leśnym, przecudny musi być ten cmentarz na Rossie.”

Piłsudski Wilno
Matka i serce syna (J. Piłsudski) Autor: Julo

Na Rossie spoczywa serce Józefa Piłsudskiego i grób jego matki, siostry i pierwszej żony. Marszałek chciał być pochowany wokół swych żołnierzy.
Józef Piłsudski pisał:
”Nie wiem czy nie zechcą mnie pochować na Wawelu. Niech! Niech tylko moje serce wtedy zamknięte schowają w Wilnie, gdzie leżą moi żołnierze, co w kwietniu 1919 roku mnie jako wodzowi Wilno jako prezent pod nogi rzucili…”

Jego życzenie spełniono w 1936 roku.

Wejście główne - Rossa w Wilnie
Cmentarz na Rossie – główne wejście

26 tysięcy nagrobków, pomników i grobowców są porozrzucane po malowniczych pagórkach porośniętych brzozami i dębami. Za najpiękniejszy pomnik nagrobny uznaje się brązową rzeźbę anioła na mogile Izy Salmonawiczówny (wykonaną w 1903 r.).

Na terenie nekropolii o powierzchni 10,8 ha spoczęły ciała wybitnych i zasłużonych dla Litwy i Wilna osób, z których wielu tworzyło historię miasta i narodu litewskiego. Wśród nich artysta – malarz i kompozytor Mikołaj Konstanty Cziurlionis (lit. Mikalojus Konstantinas Čiurlionis), twórca niepodległej Litwy Jonas Basanawiczius (lit. Jonas Basanavičius), prawnik Michał Pius Römer (lit. Mykolas Romeris), litewski historyk Balys Sruoga, kompozytor Juozas Tallat-Kelpša, poeta-romantyk Ludwik Kondratowicz (pseudonim Władysław Syrokomla), rzeźbiarz Antoni Wiwulski, malarz i rysownik Franciszek Smuglewicz, Joachim Lelewel, Euzebiusz Słowacki, Eustachy Tyszkiewicz i wielu innych.

Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą: Zwiedzanie cmentarza, trasy →

Przez wiele lat po wojnie, cmentarz ów (a szczególnie cmentarz wojskowy, gdzie spoczywają żołnierze polegli w latach 1919-1920, żołnierze polegli w 1939 roku i żołnierze AK) był miejscem zakazanym.

Cmentarz Na Rossie został zamknięty dla pochówków w 1965 roku (za wyjątkiem grobów rodzinnych). W dniu dzisiejszym opiekę nad nekropolią sprawuje Społeczny Komitet Opieki nad Rossą.

Od 1969 roku nekropolia jest wpisana do rejestru zabytków narodowych Republiki Litewskiej.

Dzielnica: Rossa (lit. Rasos)
Adres: Rasų g. 32
Data otwarcia: 6 maja 1801 r. (pochówków dokonywano od roku 1769)
Architekt: Józef Poussier
Zobacz także: Społeczny komitet opieki nad Starą Rossą

Wycieczka

5%

zniżki

Przewodnik po
Wilnie

Aleksandra Jankowicz