Będący niegdyś siedzibą Wielkich Książąt Litewskich oraz centrum politycznym i kulturalnym państwa odbudowany zamek, zwany Pałacem Władców, dziś jest prawdziwym symbolem odrodzenia państwowości Litwy. Jest to muzeum o charakterze rezydencji historycznej.
W XIV wieku państwo litewsko-polskie było największym państwem w Europie. Tu się toczyła wielka historia, rozwijała się dyplomacja, kwitła architektura. Pierwsza wzmianka o przebywaniu w gotyckiej rezydencji na Zamku Dolnym wielkiego księcia litewskiego Witolda pochodzi z 1413 roku.
Około 1530 roku Zygmunt Stary rozszerzył rezydencję na Zamku Dolnym i wybudował pałac renesansowy. “Według zamysłu budowniczych pałac musiał dorównać rezydencji królewskiej w Krakowie, ponieważ wtedy Litwa, podobnie jak w czasach Witolda, ścigała się z Polska o palmę pierwszeństwa”, pisze Tomas Venclova w książce “Opisać Wilno”.
Wiek XVI-XVII był okresem rozkwitu siedziby władcy. Tu była przechowywana Metryka Litewska, tu redagowano Statut Litewski, odbywały się sądy. Tu spędził lata młodzieńcze Zygmunt August (1548-1572), tu jako dziewięcioletni chłopiec został Wielkim Księciem Litewskim.
Władca uczynił z pałacu rezydencję królewską, zgromadził ogromna bibliotekę (4000 tomów), zbiory obrazów, broni. Obok pałacu założono ogród, który stał się świadkiem romantycznej historii miłosnej Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny.
W murach zamku gromadzono drogie gobeliny. Gobelin stal się nieodzownym elementem wystroju wnętrza pałacu i był obiektem pożądania Zygmunta Augusta, a zebrana przez niego kolekcja tkanin dekoracyjnych upiększała koronacje, uczty weselne, święta państwowe i spotkania dostojnych gości. Kolekcjonowano dzieła sztuki, meble oraz książki.
Od połowy XVII wieku w Dolnym Zamku działał zawodowy teatr królewski. Wystawiał on włoskie komedie, opery i balety nawiązujące do wątków mitologicznych oraz do tematyki religijnej. W 1636 roku wystawiono tu pierwsza operę Marca Scacchiego “It ratto di Helena” – o wiele lat wcześniej niż w teatrach Francji, Anglii i Hiszpanii.
W 1655 roku podczas potopu szwedzkiego, po zajęciu stolicy przez wojska Aleksego I Michajlowicza (ros. Алексей Михайлович), pałac zrabowano i zdewastowano. Pożary w stolicy Wielkiego Księstwa Litewskiego trwały wówczas 17 dni.
Po rutracie przez państwo niepodległości, w ramach polityki zacierania dawnej państwowości, w latach 1799-1801 wyburzono mury pałacu. W drugiej połowie XIX wieku obszar pałacu wyrównano, a na jego miejscu powstał park.
W 2001 roku Sejm Republiki Litewskiej podjął decyzje o odbudowie pałacu książęcego, będącego jednym z elementów Zamku Dolnego. Celem odbudowy miało być przybliżenie historii i dziedzictwa kulturowego, prowadzenie działalności edukacyjnej i reprezentacyjnej.
Ogromnym zwolennikiem odbudowy Pałacu był były premier i prezydent Litwy s.p. Algirdas Brazauskas, który miał nadzieję, że Pałac uzupełni wiedzę o kulturze Litwy i obudzi uczucia patriotyczne narodu.
Niestety nie zachowały się materiały źródłowe, które pozwoliłyby odtworzyć wygląd zburzonego na przełomie XVIII w. i XIX budynku. Akwarele Franciszka Smuglewicza posłużyły za wzór dla odtworzenia głównej fasady Pałacu Władcow.
Badania archeologiczne na miejscu byłego pałacu trwały od 1987 r. (13 lat). Ujawniono w tym czasie dużą część starych fundamentów, sklepień piwnicy, brukowanych podwórzy, fragmenty pieców, podłogi (ogółem około 3 tys. znalezisk).
Placówkę muzealną symbolicznie otwarto 6 lipca 2009 roku (podczas obchodów tysiąclecia pierwszej wzmianki nazwy “Litwa” w Rocznikach Kwedlinburskich). Na uroczyste otwarcie Pałacu do Litwy przyjechało 15 głów państw i 4 koronowane osoby.
6 lipca 2013 roku Płac Władców otwarto dla zwiedzających.
Dzięki współpracy z “Google” został sporządzony wirtualny spacer po muzeum. Możemy podziwiać dwie stałe ekspozycje pięknego wystroju pałacu doby późnego gotyku, renesansu i wczesnego baroku oraz Salę Skarbca –
W nowych murach pałacu czuć powiew kilku wieków burzliwej historii państwa. Pałac Władców odbudowany został bowiem w taki sposób, ze piwnice zachowały stan pierwotny, a parter i piętra – symboliczny.
Można tu obejrzeć m. in. piece z herbami rodowymi, rzeźby, największą w świecie unikatową kolekcję historycznych kafli piecowych, drewniane sufity, żyrandole. Zwiedzając Pałac, będziemy mogli zauważyć zmianę stylów oraz zapoznać się z bezcennymi skarbami rozmieszczonymi w 60 salach i komnatach o łącznej powierzchni 13,5 tys. km2.
Odbudowa Pałacu nad Wilią jest najbardziej kosztownym projektem w historii kultury współczesnej Litwy, wywołującym wiele sporów i konfrontacji (np., koszta w roku 2011 wynosiły ok. 367 mln litów).
Dla upamiętnienia 1000-lecia Litwy, Bank Litwy wydal 500-litowa Złotą Monetę “Pałac Władców” o wadze 31,1 g, która została wybita stemplem lustrzanym nakładem 1000 egzemplarzy.
Polecamy: Muzeum Pałac Wielkich Książąt Litewskich
Dzielnica: Stare Miasto
Adres: Katedros a. 4
Godziny otwarcia muzeum: wtorek–piątek: 11.00–18.00; sobota, niedziela i w dniu poprzedzającym święta narodowe 11.00–16.00; nieczynne w poniedziałki i w święta narodowe; Ostatnie wejście i zakup biletu na 1h przed zamknięciem ekspozycji.
Wstęp do muzeum: dorośli – 4-8€; uczniowie, studenci, emeryci – 50% taniej; 1 dorosły i 1–3 dzieci – 10€; 2 dorosłych i 1–3 dzieci – 17€;
UWAGA: Ostatnie wejście na 1h przed zamknięciem ekspozycji
WSTĘP WOLNY: dzieci do lat 7, wychowankowie domów dziecka, niepełnosprawni, muzealnicy litewscy i członkowie Międzynarodowej Rady Muzeów (ICOM), nauczyciele z ponad 10 osobową grupą;
Przewodnik w języku obcym: 25€
Wstęp do muzeum: ekskursijos@valdovurumai.lt; tel.: (+370 5) 262 0007
Strona internetowa: valdovurumai.lt/en
Facebook: valdovurumai
