Historia kościoła
Budowę jednej z najstarszych świątyń rzymskokatolickich w Wilnie kościoła św. Michała Archanioła, z fundacji Wielkiego hetmana litewskiego i wojewody wileńskiego Lwa Sapiehy, rozpoczęto w 1594 roku. Kanclerz litewski wyznaczył teren przyszłego murowanego kościoła i klasztoru, potem zaś podarował dla zakonnic bernardynek (klarysek) swój pałac.
Kościół uroczyście otwarto w 1625 roku. Kilka lat po tym w 1655 roku, w czasie wojen, świątynia poniosła straty od najazdu kozaków (1655 r.), była rozrabowana i spalona. Po zakończeniu walk, w roku 1661, Paweł Sapieha ponownie odnowił kościół i klasztor.
W 1703 roku do kościoła dobudowano galerię upiększoną doryckimi kolumnami. Powstała barokowa fasada i dwie wieże boczne. Ogólny widok świątyni odtąd się nie zmienił.
W 1715 roku powstała wolnostojąca barokowa dzwonnica. Przy budowie ul. św. Anny (lit. Šv. Onos g.) w roku 1864 zlikwidowano wysoki mur i piękny krużganek.
W 1885 roku zakon skasowano, a kościół zamknięto. Po licznych prośbach rodziny Sapiehów w 1905 roku rząd carski pozwolił im na własny koszt odnowić i wyremontować kościół, który miał służyć jako mauzoleum rodzinne.
W 1934 roku w kościele wywieszono pierwszy obraz Miłosierdzia Bożego (Eugeniusza Kazimierowskiego).
W 1948 roku kościół ponownie zamknięto.
Od 1972 roku był siedzibą Muzeum Architektury.
Od 2009 roku mieści się w nim Muzeum Sztuki Sakralnej.
Klasztor bernardynek
Na początku w klasztorze bernardynek przy kościele św. Michała Archanioła osadzono 24 siostry zakonne, które przyjęły klauzurę. Zajmowały się one rzemiosłem, posiadały niewielki browar, opiekowały się ubogimi dziewczętami, prowadziły pensjonat. W 1864 roku klasztor został zlikwidowany.
Kościół św. Michała Archanioła
Jednonawowy kościół wybudowano na planie prostokąta o wymiarach 30 m długości i 13,5 m szerokości.
Świątynia zawiera w sobie elementy dwóch stylów architektonicznych: gotyku i renesansu.
W budowli odnajdujemy konstrukcyjne elementy gotyckie – wąskie okna, potężne skarpy zewnętrzne, stromy dach kryty dachówką.
Elementy renesansu widoczne są w wyposażeniu wnętrz kościoła i dekoracji trójkondygnacyjnej fasady. Między oknami pierwszej kondygnacji w ornamentyce spotykamy kwiaty ruty. Na drugiej kondygnacji w celach dekoracyjnych zastosowano tzw. blendę gotycką (płytka wnęka w murze w kształcie okna). Fasadę zamykają dwie barokowe wieżyczki z lekkimi hełmami.
Marmurowe ołtarze zdobią rzeźby. Ołtarz główny (XVII w.) wykonano z kolorowego marmuru i alabastru, trzy boczne białe ze złoceniami ołtarze XVIII – wieczne posiadają cechy stylu rokoka.
W kościele znajduje się nagrobek Lwa Sapiehy i jego dwóch żon. Pod ołtarzem mieszczą się szczątki Sapiehy. Jest to jedyny kościół mauzoleum na Litwie. Dzwonnicę kościelną zbudowano w XVIII wieku w stylu baroku.
Juliusz Kłos pisał:
“…Spokojna harmonia i dyskretna subtelność wielkiej duchowo prostoty, operująca dużymi spokojnymi płaszczyznami i ustalonymi kanonami szczegółów. Jest to jakby łagodna, przyciszonym głosem rzucona piosenka w porównaniu z huczną fanfarą całej orkiestry, jaką zalewa nas barok.”
Muzeum Dziedzictwa Kościelnego
Leżący w sercu Starówki kościół jest idealną skarbnicą kultury, we wnętrzu której mieści się Muzeum Dziedzictwa Kościelnego.
Są tu przechowywane obiekty gromadzone na Litwie od sześciu wieków: najstarsze na Litwie tekstylia liturgiczne, arcydzieła litewskiego złotnictwa, obrazy, rzeźby o dużej wartości artystycznej i inne ślady chrześcijańskiej pobożności. Przechowuje się również część skarbca wileńskiej archikatedry.
Godziny pracy muzeum: wtorek – sobota 11.00–18.00
Muzeum nieczynne: w niedziele, poniedziałki i święta państwowe
Wstęp: 6 euro
Adres: Šv. Mykolo g. 9, Wilno
Kontakt: +370 5 269 78 03
Strona internetowa: bpmuziejus.lt
