Dzukia (lit. Dzūkija) to jeden z pięciu etnograficznych regionów Litwy, położony w południowo-wschodniej części kraju – między dwiema ważnymi rzekami: Niemnem (lit. Nemunas) a Wilią (lit. Neris). Granice regionu nie mają charakteru administracyjnego, lecz kulturowy – opierają się na odrębności dialektu, tradycji oraz stylu życia mieszkańców.
Przodkami Dzuków byli Jaćwingowie – bałtycki lud, który początkowo nie był związany z powstawaniem państwa litewskiego. Dopiero w XIII–XIV wieku część Jaćwingów przekroczyła Niemen i założyła osady zwane „dainawami” na terenie Dainawy. Wraz z Auksztotami i Żmudzinami stworzyli fundamenty litewskiego etnosu i aktywnie uczestniczyli w budowie państwa litewskiego.
Dzukię można rozpocząć zwiedać z wielu stron. Swoistą bramą Dzukii jest Olita (lit.Alytus) – miasto położone po obu stronach Niemna. To nie tylko jedno z największych miast południowej Litwy, ale też centrum administracyjne i kulturowe regionu. Alytus odgrywał istotną rolę w kształtowaniu tożsamości dzukijskiej oraz był miejscem ważnych wydarzeń historycznych, zwłaszcza podczas walk z okupantami w czasach powstań i podziemia antykomunistycznego. Ważną rolę odgrywają również inne miasta, takie jak Birsztany, Druskieniki oraz Elektreny.
Płuca Litwy
Ze względu na nieskażone środowisko naturalne Dzukia jest jednym z najatrakcyjniejszych turystycznie regionów Litwy. Jej sercem jest Dzukijski Park Narodowy (Dzūkijos nacionalinis parkas) – największy park narodowy w kraju, nazywany „płucami Litwy”.
Tutaj dominuje surowa, nienaruszona przyroda, w której człowiek jest jedynie gościem – mile widzianym, o ile przybywa w ciszy i z szacunkiem. To nie jest miejsce, które oferuje rozrywki w tradycyjnym sensie. Zamiast tego daje coś o wiele cenniejszego – całkowitą ciszę i oddech od codziennego zgiełku.
Merecz – perła Dajnawy
W XIII wieku Dainawa pełniła funkcję politycznego centrum Jaćwingów, a głównym ośrodkiem była Merecz (lit. Merkinė). To właśnie dlatego Merecz uważana jest dziś za historyczną stolicę Dainawy.
Merecz, miasto, które otrzymało prawa miejskie w 1569 roku, było niegdyś ulubionym miejscem polowań wielkich książąt litewskich i królów polskich. Położona na strategicznym skrzyżowaniu ważnych szlaków — Wilno-Warszawa oraz Kowno-Grodno — historyczna Merecz otoczona była czterema rzekami: Niemnem (Nemunas), Mereczanką (Merkys), strumykiem Stangė i Straują. Niestety, liczne wojny odcisnęły piętno na tym niegdyś tętniącym życiem mieście.
Region bagaty w grodziska. Wśród największych skarbów Dzukii wyróżniają się dwa zamki. Pierwszy to grodzisko w Liszkowie (lit. Liškiavos piliakalnis) – miejsce o wyjątkowo długiej historii, zamieszkane od III tysiąclecia p.n.e. aż do IX wieku n.e.
Drugi to grodzisko w Mereczy – Grodzisko Mereczańskie (lit. Merkinės piliakalnis), na którym w XIV wieku wzniesiono potężny zamek obronny, znany w źródłach krzyżackich pod nazwą Merkenpillepilys. Oba obiekty są nie tylko świadkami burzliwych dziejów regionu, owiane legendami są milczącymi strażnikami jego dawnych tajemnic.
Uzdrowiska
Od wieków kraina słynie z pięknych miejscowości uzdrowiskowych nad Niemnem w Druskienikach (lit. Drukininkai) i Birsztanach (lit. Birštonas).
Droga Cziurlionisa
Z Druskienikami związana jest postać M.K.Cziurlionisa, który od dzieciństwa mieszkał tam z ojcem-miejscowym organistą (w domu tym urządzono Muzeum – Dom Pamięci M.K Cziurlionisa), a pod koniec życia leczył się. Na uwagę zasługuje “Droga Cziurlionisa” (lit. Čiurlionio kelias”), łącząca Orany (lit.Varėna), w których urodził się kompozytor, z Druskienikami. Przy drodze urządzono wystawę rzeźb , która prezentuje dorobek ludowych artystów.
Grzyby
Dzūkia to kraina grzybów — nic dziwnego, że jesienią przy drogach roi się od mieszkańców sprzedających leśne skarby. W litewskiej stolicy grzybów Oranach (Varena), co roku odbywa się barwne Święto Grzybów, celebrujące bogactwo natury.
Pszczelerstwo
Od wieków Dzukia szczyci się bogatą tradycją pszczelarską. Pszczoły tu były uważane za istoty święte — ich śmierć traktowano z najwyższym szacunkiem, zakopując je w ziemi. W obecności pszczół unikało się kłótni i przekleństw, a mężczyźni zdejmowali kapelusze, okazując im cześć.
Na tych ziemiach przetrwały dawne metody bartnictwa — hodowli pszczół w naturalnych dziuplach, umieszczanych nawet 8 metrów nad ziemią, a także w tradycyjnych ulach. Miody dzukijskie, w tym wyjątkowo czysty ekologicznie miód bartny, słyną z różnorodności i naturalności.
Tradycje pszczelarskie kraju odzwierciedla Muzeum Miodu we wsi Stripeikiu (lit. Stripeikių kaimas) oraz Ekspozycja Dawnego Pszczelarstwa we wsi Musteiki (lit. Drevinės bitininkystės ekspozicija, Musteikos kaimas).
Pieśni
Dzukia to najbardziej rozśpiewany region Litwy, gdzie pieśni – dainos – są pełne emocji: od radosnych po najsmutniejsze i najbardziej wzruszające treny. Dzukowie śpiewają zawsze – podczas pracy, wesel, chrzcin i pogrzebów. Ich pieśni wyróżnia bogactwo melodii, rytmów i form wykonania. Tradycje te podtrzymuje coroczny festiwal folkloru „Dzūkų godos” („Pieśni Dzukii”).
Dzukijski Park Narodowy, założony w 1991 roku, to największy park chroniony na Litwie (55900 ha). Obejmuje suche bory, wydmy i rozległe lasy, które zajmują 91% powierzchni. Przez park przepływa Niemen oraz 30 mniejszych rzek. Obszar słynie z zachowanych tradycyjnych wsi dzukijskich oraz bogactwa rzadkich roślin i zwierząt. Do dyspozycji turystów są cztery szlaki piesze, pięć rowerowych i dwa kajakowe. Informacje o szlakach można uzyskać w siedzibie parku w Marcinkańcach (lit. Martinkonys).
Zobacz także:
