Cmentarz Bernardyński

Bernardyński cmentarz

Spis treści

Cmentarz Bernardyński (lit. Bernardinų kapinės) to prestiżowe miejsce pochówku wielu pokoleń wilnian oraz największe skupisko grobów ludzi zasłużonych. Zlokalizowany jest w starej części miasta, na Zarzeczu, i przyciąga uwagę swoją atrakcyjnością oraz historycznym znaczeniem.

Słynny napis nad bramą cmentarza Bernardyńskiego, “Non omnis moriar” (“Nie wszystek umrę”), ma głęboki sens. Ten cytat z Horacego towarzyszy miejscom, gdzie egzystencja spotyka się z nieprzemijalnością. Przesłanie to podkreśla szacunek dla zmarłych i ich trwałe miejsce w pamięci.


Dłuższy czas cmentarz należał do kościoła św. Franciszka i Bernardyna i znajdował się przed kościołem św. Anny. W XVII stuleciu został przesunięty na zbocze za Wilejką i rozciągnął się aż do kościoła św. Bartłomieja na Zarzeczu. Oba te cmentarze dziś już nie istnieją.

Cmentarz Bernardyński - wejście
Wejście na Cmentarz Bernardyński

Projektant cmentarza, Joseph Poussier, musiał dalekosiężnie myśleć, tworząc to miejsce. Po dwóch stuleciach kolejne pokolenia wilnian przychodzą do “ogrodu pamięci”, aby spacerować i odwiedzać groby zmarłych w Dniu Zadusznym, zostawiając zapalone znicze. Jego wizja sprawiła, że cmentarz stał się ważnym miejscem refleksji i pamięci.

Cmentarz zajmuje obszar 4,6 ha. Od strony północnej znajdują się dwa długie kolumbaria, które zawierają najstarsze pochówki. Sklepione nisze mają odpowiednią głębokość, aby umożliwić ustawienie i zamurowanie trumny. To architektoniczne rozwiązanie podkreśla historyczną wartość cmentarza.

Kaplica erekcyjna

W miejscu gdzie w 1810 r. odbyła się  pierwsza msza, w 1949 r. wzniesiono inauguracyjną kapliczkę cmentarną w formie otwartych z czterech stron arkad na fundamencie. Cztery kolumny tworzą wolną przestrzeń, w której widoczna jest rzeźba ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa. Prawdopodobnie pierwszym pochówkiem na cmentarzu był Antoni Skimborowicz.

Zarzeczańska nekropolia ma nieregularny, malowniczy układ parkowy, z swobodnie usytuowanymi nagrobkami. Zieleń w wybranych miejscach cmentarza pełni rolę dekoracyjną i symboliczną. Pagórkowaty teren, piękny starodrzew oraz stara brama z dzwonnicą dodają cmentarzowi wyjątkowego nastroju i uroku.

Obok wejścia na terenie cmentarza znajduje się dzwonnica na trzy dzwony (dziś nie zachowały się). W czasie powstania 1863 roku przechowywano w niej różne materiały i sprzęt powstańczy.

Na cmentarzu spoczywa wiele pokoleń wilnian oraz postaci zasłużonych dla Wilna, Litwy i Polski. Wśród nich są znani botanicy Józef i Stanisław Jundziłłowie, krytyk literacki Leon Borowski , który jako pierwszy dostrzegł geniusz Adama Mickiewicza, polski matematyk Franciszek Narwojsz, polski malarz Kanuty Rusiecki, ojciec fotografii wileńskiej Józef Czechowicz, fotograf Stanisław Filibert Fleury, artystka Maria Każyńska z mężem, właścicielem Teatru Wileńskiego Maciejem Każyńskim, pisarz Ziemiaństwa Wileńskiego Józef Olszański oraz Zofia Kadenacowa, starsza siostra Piłsudskiego. Te postaci tworzyły historię Wilna i narodu.

Cmentarz Bernardyński - kaplica
Kaplica na Cmentarzu Bernardyńskim

Cmentarz dzieli się na połowę zachodnią, starszą i przyłączoną w 1860 roku część wschodnią, nowszą. Szczególnie ważna jest Główna Aleja, prowadząca od bramy do centralnego miejsca cmentarza — kaplicy pogrzebowej (1825-1827). To ona stanowi ostatnią drogę zmarłego i podkreśla znaczenie tego miejsca jako przestrzeni pamięci i refleksji.

Najstarsze murowane pomniki powstały w połowie XIX wieku w formie klasycyzmu. Były bielone i malowane czerwienią i błękitem (ultramaryną). Znajdujemy tu wiele polnych głazów, płyt nagrobnych i obelisków. Bramy cmentarza otworzyły się dla grobów żołnierzy poległych w latach 1919-1920, partyzantów AK – 1944 roku..

Cmentarz ocalił grób Heleny Dzierżyńskiej – matki szefa NKWD Feliksa Dzierżyńskiego (w czasach sowieckich na grób przychodziły tłumy komunistów).

Kaplica cmentarna, zbudowana w 1825 roku z dobrowolnych ofiar, jest dominującym obiektem cmentarza. W podziemiach klasycystycznej kaplicy znajdowały się katakumby z 49 wnękami. W historycznych źródłach wspomniano, że kaplica miała dwa ołtarze: Ukrzyżowanego i Św. Maryi Dziewicy. Posiadała 10 okien oraz dwa ołtarze. Ściany zdobiło malarstwo iluzjonistyczne i figura Chrystusa Ukrzyżowanego. Wnętrze kaplicy było miejscem modlitwy, a msze odbywały się tu w piątki.

Po 1857 roku tereny nekropolii zarzeczańskiej poszerzono, co oznaczało drugi etap jej kształtowania. Aby ocalić cmentarz przed zamknięciem, 21 wysokiej rangi urzędników z parafii bernardyńskiej wystosowało list do cara Aleksandra II, co przyniosło efekty.

Cmentarz zdobią trzy kapliczki-mauzolea: Frejendów, Weimarnów i Grużewskich. Każda z nich ma swoją unikalną architekturę i historię, a jednocześnie wpisuje się w ogólny klimat nekropolii.

Jednym z najpiękniejszych pomników na cmentarzu jest “Anioł Pokoju” na grobie rodzinnym Maryniczów.

Zabytkowa i niezwykle piękna nekropolia została zamknięta dla pochówków w 1967 roku, w latach 90. XX wieku uznana za zespół zabytkowy, chroniony prawem.

Cmentarz Bernardyński, nazywany “ogrodem pamięci”, jest doskonałym przykładem dziewiętnastowiecznej nekropolii, odzwierciedlającym ówczesne kierunki artystyczne. Umożliwia poznanie tradycji grobów rodowych oraz stanowi cenne źródło bogactwa historycznego i kulturowego.

Ciekawostki:
Książka Stanisława Jundziłła: Początki botaniki
Wirtualna wystawa zdjęć: Józefa Czechowicza


Dzielnica: Zarzecze
Data otwarcia: 2 października 1810 r. (pierwszy pochówek), 14 października 1810 r. (poświęcenie cmentarza)
Architekt: Józef Poussier
Wielkość: 4,6 ha

Powiązane Kategorie:

Najczęściej zadawane Pytania

Autobusem Warszawa ↔︎ Wilno

LuxExpress | Ecolines | Flixbus


Dworzec Autobusowy (Vilnius Bus Station →) obsługuje połączenia międzynarodowe i krajowe.
Adres: Sodų g. 22, Vilnius.

Dworzec autobusowy jest w odległości 11 min. pieszo od Ostrej Bramy → 


Samochodem

Litwa posiada dobrą infrastrukturę dróg i autostrad. Korzrystanie z dróg jest bezpłatne dla samochodów osobowych oraz motocykli.


Pociągiem

Wilno posiada jeden dworzec kolejowy.
Geležinkelio g. 16, Vilnius
ltglink.lt/en


Dworzec kolejowy jest usytuowany obok Dworca Autobusowego oraz w 10min. pieszo od Ostrej bramy.


Wileński dworzec kolejowy posiada dobre połączenie komunikacyjne ze wszystkimi dzielnicami miasta.

Bilety kolejowe można kupować w kasach na dworcu, w internecie.


Samolotem

Wilno posiada jedyne lotnisko (VNO) oddalone od centrum 6 km. (patrz na mapie)

Informacja lotniska: vilnius-airport.lt/en/

Aby dojechać do centrum miasta, można skorzystać z komunikacji miejskiej: linia 1, 2, 88, linia pospieszna 1G, 2G, linia nocna 88 N.


Czytaj dalej: Jak dojechać do Wilna →

Najdogodniejsze dzielnice

  • Stare miasto (lit. Senamiestis)
  • Popławy (lit. Paupys)
  • Zarzecze (lit. Užupis)
  • Sznipiszki (lit. Šnipiškės)
  • Nowe miasto (lit. Naujamiestis)

Rodzaj zakwaterowania:

  • Wynajem apartamentów
  • Hotele lub Hostele
  • Kwatery prywatne
 Rodzaje transportu publicznego:
  1. Autobus/Trolejbus jednorazowy koszt przejazdu:
    30min / 0.65€
    60min / 0.9€
    Zniżki
  2. Rozkład jazdy komunikacji miejskiej: JUDU.LT
  3. Elektryczne hulajnogi (Bolt, Scoot911)
  4. Rowery miastoweCYCLOCITY.LT
  5. Pociągiem do Trok (~35min) 
    Vilnius → Trakai (LTGLINK.LT)

W Wilnie działa kilkanaście korporacji taksówkarskich.

Najpopularniejszą taksówką jest Bolt, Uber, eTransport, eTaksi, Taxi.lt, A2B, Yandex Go.


Numer kierunkowy na Litwie: (+370 …….)*.


Ceny podane w internecie nie są dokładne, dlatego warto zapytać o dokładną cenę za 1 km podróży.


Najlepiej jest zamówić taksówkę online (dzięki aplikacji mobilnej), gdyż wsiadając bezpośrednio do taksówki zapłacimy drożej.


Niektóre samochody korporacji taksówkarskich są zaopatrzone w najnowszy sprzęt, mają internet Wi-Fi oraz możliwość płacenia kartą.


Na życzenie klienta kierowca wystawia paragon (lub fakturę) zawierającą przebytą odległość w km, cenę za km, sumę do zapłaty oraz kod kierowcy pojazdu.

  1. Ostra brama oraz Ulica Ostrobramska (lit. Aušros vartų g.)
  2. Katedra Wileńska (klasycyzm), Plac katedalny oraz pomnik Mendoga (lit. Mindaugas)
  3. Kościół św. Anny (gotyk)
  4. Kościół św. Piotra i Pawła (barok)
  5. Ulica zamkowa (lit. Pilies g.)
  6. Aleja Giedymina (lit. Giedymino pr.)
  7. Punkt widokowy – Wieża Giedymina
  8. Ogród Bernardyński
  9. Troki (okolice Wilna; 30km)
    Więcej →

Poznaj Wilno – Twoje kompleksowe źródło informacji o stolicy Litwy. Odkryj najpiękniejsze atrakcje, zabytki i ukryte perełki Wilna. Sprawdź praktyczne porady dla turystów, poznaj historię miasta oraz lokalne wydarzenia.
Zainspiruj się i zaplanuj niezapomnianą podróż do serca Litwy!

Czas: GMT+2 (+1h w porównaniu do czasu polskiego)

Liczba mieszkańców: 562 tys. (2021)

Obszar miasta: 402 km²

Waluta: Euro (EUR)

Prąd stały: 220V

Język: W Wilnie łatwo można porozumieć w języku: litewskim (państwowy), angielskim, rosyjskim (szczególnie z osobami w wieku starszym), polskim.

Telefoniczne numery kierunkowe: +370 (Litwa)

Liczba mieszkańców: 562 000 (Okręg wileński: 847,754)

Podział miasta: 20 dzielnic + 1 prowincja miejska

Kod pocztowy: LT-01001 (Główny urząd pocztowy – Post.lt)

Współrzędne geograficzne: 54°41″ N. 25°17″ E. (wikimedia.org)

Wysokość: 112–148 m n.p.m.

Oficjalna witryna miasta: Vilnius.lt

Życie ujściu dwóch Wilii i Wilenki toczyło się znacznie wcześniej niż pojawiła się pierwsza formalna wzmianka o Wilnie w 1323 r. w źródłach pisanych. Legenda o żelaznym wilku opowiada, że miasto założył książę Giedymin.


Istniały równolegle dwa centra osadnicze na grodziskach: Miasto Dolne z Zamkiem Górny oraz Miasto Krzywe. Tu zlokalizowano centrum państwa litewskiego. Chrystianizacja WKS po 1387 r. i lokacja Wilna na prawie magdeburskim za czasów Jagiełły, zmieniły wieloletni kierunek rozrastała się stolicy, która odtąd zmierza w stronę Starego Miasta.


Miasto miało odrębne dzielnice, co podzieliło go na cześć pogańską, katolicką i prawosławną (civitas Ruthenica). Mieszkali tu poganie, prawosławni i katolicy. W końcu XIV w. zbudowano katedrę wileńską oraz pierwsza farę miejską (kościół pw. św. Janów), ratusz miejski. Wzrosła rola gospodarcza stolicy WKL, która w 1432 r. uzyskała prawo składu w 1432 roku.


Następni Jagiellonowie rozbudowywali miasto, pałace, renesansową rezydencję Pałac Władców na Zamku Dolnym.


Na początku XVI wieku Wilno zostało otoczone murem obronnym,powstała mennica, szpitale, w 1536 zbudowano pierwszy most (Zielony). W XVI w. miasto przeżywało rozwój kulturalny i naukowy. W XVI w. jezuici zakładają pierwszą wyższą uczelnię – Akademię Wileńską (dzisiejszy Uniwersytet Wileński), powstają pierwsze drukarnie, w XVII w. pierwszy barokowy kościół św Kazimierza.


XVII wiek był okresem kryzysowym, miasto ucierpiało od pożarów, epidemii  oraz wojny z wojskami moskiewskimi w latach 1655-1661. Po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej zostało przyłączone do Cesarstwa Rosyjskiego, co obniżyło status byłej stolicy WKS. Po powstaniu listopadowym 1831 roku rozpoczęła się rusyfikacja. Zostało założone Muzeum Starożytności, przebudowano Pałac Biskupi (Pałac Prezydencki), linia kolejowa łącząca warszawę z Petrsburgiem, zbudowano gazownię, w 1904 roku wzniesiono pierwszą elektrownię, dzielnicę Zwierzyniec.


W 1918 roku Litwa odzyskało niepodleglość. W okresie międzywojennym Wilno, jako stolica województwa, należało do II Rzeczypospolitej, była silnym ośrodkiem kulturalnym i naukowym. Po drugiej wojnie światowej było stolicą jedej z republik ZSRR.

Od 1990 roku jest stolicą niepodległego państwa litewskiego. W 2004 roku wileńska starówka została wpisana na światową listę zabytków UNESCO.

Niegdyś dawna stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego, dziś nieduże miasteczko 28 km od Wilna, 8 września 2022 obchodzi swoje umowne  urodziny.

Z inicjatywy D. Baronasa (pracownika Instytutu Historii Litwy) oraz A. Bumblauskasa (wykładowcy Uniwersytetu Wileńskiego) ustalono symboliczną datę urodzin Trok. Data 8 września w symboliczny sposób spina klamrą kilka powiązanych ze sobą wydarzeń historycznych. 

Po pierwsze Troki, tuż przed ustanowieniem stolicy w Wilnie w 1323 roku, na krótko stały się stolicą WKS.

Po drugie na 8 września 1430 roku zaplanowana została koronacja Witolda na króla (powiązanie z osobą władcy, który zbudował zamek na wyspie, w którym często rezydował, zbudował kościół parafialny, nadał Trokom prawa samorządowe oraz osiedlił Karaimów i Tatarów). 

Po trzecie 8 września, w święto maryjne Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, rozpoczynały się sławne odpusty, przyciągające pielgrzymów z całej Litwy przed obraz Madonny Trockiej, który jest też powiązany z osobą Witolda (władca i jego państwo gotowe do obrony Chrystusa i jego wiary).

Nowe symboliczne logo Trok ma kształt przecinka (widok zamku trockiego widziany z lotu ptaka). Łącząc przeszłość z teraźniejszością przekazuje przyszłym pokoleniom wielką gościnność, kulturę i historię.  

Sezon jubileuszowych obchodów potrwa od 5 maja do 8 września 2022 roku.

Troki zyskały status historycznej stolicy Litwy. Popularna legenda zapisana na stronach Kroniki Bychowcewa opowiada:

„Pewnego razu wielki książę Giedymin opuścił swoją stolicę Kernów, aby polować pięć mil za Wilią i znalazł w lesie piękną górę otoczoną gajami dębowymi i równinami; bardzo mu się podobało, osiadł tam, założył miasto i nadał mu nazwę Troki – miejsce, w którym znajdowały się Stare Troki – i przeniósł swoją stolicę z Kiernowa do Trok”.

Wycieczka

5%

zniżki

Przewodnik po
Wilnie

Aleksandra Jankowicz