Mendog (część II)

Spis treści

Kontynuacja części pierwszej – Mendog (część I)

książę Mendog
Pomnik króla Litwy Mendoga, obok Nowego Arsenału

17 lipca 1251 roku w Mediolanie litewski książę Mendog otrzymał papieską zgodę na koronację z rąk papieża Innocentego IV (pod warunkiem przyjęcia chrztu). Papież wydał dwie bulle: jedna nakazywała biskupowi Chełmna koronację Mendoga na króla i wyznaczenie biskupa Litwy, druga bulla określała bezpośrednią podległość biskupa Litwy bezpośrednio papieżowi.

Papież polecił biskupowi Chełmna Henrykowi Heidenrykowi zbierać prałatów i zakonników. Miał ich wysłać do Litwy, by  w imieniu papieża ukoronowli Mendoga katolickim wieńcem królewskim.

Bulla - koronacja Mendoga (lit. Mindaugas)
Bulla Innocentego IV z 1251 r.(Domena publiczna)

Mendog zyskał wiele korzyści. Został pierwszym królem Litwy oraz oddalił niebezpieczeństwo całkowitego uzależnienia bądź podbicia litewskiej ziemi przez inne państwo.

Koronacja Mendoga była reakcją na konkretną sytuację polityczną. Chodziło o rozbicie koalicji zawiąznej przeciw niemu.

Wit biskup Litwa
Biskup misyjny Wit. (Domena publiczna)

Źródła historyczne nie dostarczają jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego koronacja Mendoga nastąpiła dwa lata po jego chrzcie. Możliwe, że w tym krótkim czasie koronowany władca nie zdołał jeszcze umocnić swego autorytetu wśród poddanych. Istnieje również przypuszczenie, że opóżnienie mogło być wynikiem rywalizacji i intryg pomiędzy arcybiskupstwami Rygi i Gniezna. Warto spomnieć, że w 1253 roku biskupem został wyświęcony Wit, który zrezygnował z urzędu dopiero w 1255 roku, a jego następca Chrystian objął biskupstwo dopiero w 1254 roku.

Nie ma całkowitej pewności co do tego, czy Mendog rzeczywiście został koronowany. Jeżeli jednak do tego doszło – to zdaniem litewskiego historyka Edwardasa Gudewicziusa (lit. Edvardas Gudevičius) -koronacja mogła mieć miejsce 6 lipca 1253 roku. Na pamiątkę tego wydarzenia dzień 6 lipca na Litwie jest obchodzony jako święto państwowe – Dzień Koronacji Króla Mendoga.

Miejsce koronacji Mendoga

Miejsce koronacji Mendoga zostaje kwestią nie wyjaśnioną, gdyż nie zachowały się wiarygodne źródła pisane.
W historiografii Istnieją trzy różne hipotezy, z których każda opiera się na domysłach i interpretacjach niepewnych przekazów. Miejscem koronacji Mendoga mógł być Nowogródek, który pełnił funkcję głównej siedziby władcy i był uznawany za faktyczną stolicę ówczesnej Litwy. Wersja ta była ogłoszona na stronach kronik i jest rezultatem rozważań historyka Mateusza Stryjkowskiego. Jej zwolennikami są historycy litewscy K. Jablonskis i Z. Ivinskis.

Bałtyckie ludy
Ludy bałtyckie. ©MapMaster

Istnieje duże prawdopodobieństwo, że drugim możliwym miejscem mogła być tak zwana “katedra Mendoga”, której pozostałości odkryto w podziemiach dzisiejszej katedry wileńskiej. Zwolennik wersji architekta Napoleonas Kitkauskas powołuje się na fakt znalezienia jej resztek w 1986 roku. Założenia próbuje oprzeć na dokumentach dyplomatycznych (list do papieża z 1388 roku).

Z kolei trzecia hipoteza zakłada, że koronacja odbyła się na dworze w Latawie (lit. Latava), wsi położonej w rejonie Onikszt (rej. Anikszczajskim (lit. Anykščių rajonas)).

U podstaw tej wersji legły nastepujące ustalenia: istnieje akt donacyjny z lipca 1253 roku, który wskazuje zarówno datę, jak i miejsce wydarzenia. W 1997 roku na tym obszarze odkryto grodzisko Latawa (lit. Palatavio piliakalnis). Zdaniem historyka litewskiego Tomasa Baranauskasa to właśnie Latawa jest wydaje się najbardziej realnym miejscem, w którym mogła odbył się koronacja władcy litewskiego.

Litwa Nardowia
Nadrowia. (©Renata3)

Ceną, jaką Mendog musiał zapłacić za uzyskanie wsparcia w zdobyciu korony królewskiej, była utrata znacznej części terytorium — niemal połowy ziem litewskich. W 1253 roku Mendog podarował Krzyżakom Narduwę (lit. Nadruva, gdzie się znajdowało centrum religijne Romuva), połowę Dainawy (lit. Dainava lub Sūduva, gdzie mieszkało plemię Jaćwingów), w 1255 Selę (lit. Sėla, tereny dzisiejszej Litwy i Łotwy), Skalowię (lit. Skalva, znajdująca się po obu stronach dolnego brzegu Neris), a w 1259 roku Żmudź (lit. Žemaitija).

Królestwo Litwy 1253-1263

Mając zapewniony względny spokój od zachodu, Mendog potrafił go skutecznie wykorzystać do wzmocnienia swejego państwa. Rozbudował struktury władzy, wprowadzając sądy i nowoczesny system administracjyjny. W obiegu pojawiła się srebrna moneta, świadcząca o sile gospodarczej kraju. Zawierał sojusze z silniejszymi graczami na arenie międzynarodowej, a gdy ci tracili znaczenie – bez skrupułów je zrywał. Stosował zastraszanie, okrutność, intrygi i bezwzględność. Choć przyjął chrześcijaństwo, co miało zapewnić mu legitymizację w oczach Europy, oddalił się od narodu, czym wzbudził sprzeciw wielu litewskich elit.

W 1252 roku opanował Ruś Czarną. Pomimo wysiłków koalicji antylitewskiej, która próbowała złamać jego opór, Mendog – wspierany przez zakon krzyżacki – zdołał się obronić. Wkrótce koalicja rozpadła się, a w 1254 Daniel Halicki wraz z Towciwiłem zostali zmuszeni do zawarcia pokoju z królem Litwy.
Na mocy tego porozumienia, Ruś Czarna z Nowogródkiem jako lenno Litwy została oddana Romanowi Daniłowiczowi. Towciwił zaś wrócił do swego księstwa połockiego, Żmudź odłączyła się od Litwy i rządy w niej objął wkrótce syn Wykinta Treniota.
1260 roku król Litwy podpisał dokument, na mocy którego w razie jego śmierci oraz śmierci jego następców wszystkie ziemie miały przejść na własność Zakonu Inflanckiego. Tym samym zakon uzyskał formalne prawo do roszczeń wobec całego terytorium Litwy, co otwierło drogę do jego stopniowego przywłaszczania.
W tym samym roku (1260) odbyła się jedna z największych bitew XIII wieku – starcie zbrojne pod Durbe, w której oddziały Trejnoty i Żmudzini pokonali dwa zakony krzyżackie.

Sojusz z Zakonem Inflanckim nie był już Mendogowi potrzebny, więc po prostu się z niego wycofał. Powrócił do wiary przodków i zrzekł się chrześcijaństwa na rzecz pogaństwa.

Zawierając w 1261 roku sojusz ze Żmudzią, Mendog naraził się na kolejną wojnę z Zakonem. W sojuszu z Aleksandrem Niewskim spustoszył Mazowsze, podbił Ruś Czarną i wkroczył do Inflant.

"Sarmatiae Europeae descriptio, quae regnum Poloniae, Letyaniam, Samogitiam, Russiam, Massoviam, Prussian, Pomeraniam, Livoniam, et Moschoviae, Tartariaeque partem complectitur". Krakow. 1578. (Domena publiczna)
„Sarmatiae Europeae descriptio, quae regnum Poloniae, Letyaniam, Samogitiam, Russiam, Massoviam, Prussian, Pomeraniam, Livoniam, et Moschoviae, Tartariaeque partem complectitur”. Krakow. 1578. (Domena publiczna)

W książce Mindaugasa Szapoki (lit. Mindaugas Šapoka) “Wielkie Księstwo Litewskie: próba nowego spojrzenia na punkty styczne polskiej i litewskiej pamięci historycznej” czytamy:

”Mendog był biegłym dyplomatą, człowiekiem utalentowanym i kreatywnym, który w krótkim czasie był w stanie pojąć tajniki zachodnioeuropejskiej dyplomacji oraz zdobyć zaufanie dworu papieskiego. Los pierwszego i jedynego króla litewskiego był tragiczny. W 1263 roku został wraz z dwoma synami zamordowany przez wrogów – zwolenników pogaństwa – co oznaczało, że kraj został bez sukcesora na królewskim tronie. Niemniej jednak Litwa jako twór polityczny utworzony przez Mendoga istniała nadal. 6 lipca, dzień koronacji litewskiego króla Mendoga, jest obecnie świętem państwowym na Litwie”.

W ogarniętej wojną Litwie doszło do zamachu na króla. “Latopis Ipatijewski” mówi, że został zamordowany 12 września 1263 roku razem z dwoma (spośród trzech) synami Ruklą (lit. Ruklys) i Repeką (lit. Rupeika) przez swego szwagra Dowmunta (lit. Daumantas).

Zdaniem historyka litewskiego Alwydasa Nikżentaitisa (lit. Alvydas Nikžentaitis):

“Formalnie Mendog został zamordowany za to, że po śmierci Marty zalecał się do żony innego księcia. Wiadomo jednak, że owe perypetie życiowe były wyłącznie pretekstem do zamordowania Mendoga. Mimo, że nie brakowało wśród książąt litewskich waśni, podstępstw i skrytobójczych morderstw, odpowiedzi na pytanie dlaczego zginął Mendog, należałoby szukać w magicznej kombinacji słów ”żądza władzy”.

Film Król Mendog (Władza) (lit. Karalius Mindaugas (Valdžia)

Po śmierci pierwszego króla litewskiego państwo nie rozpadło się, jednak Litwa utraciła statut królestwa.

Litewska szkoła myślenia historycznego różnie oceniana politykę Mendoga. Niemniej jednak pozostał on jedynym królem, którego miała Litwa. Był monarchą, który pierwszy związał swój kraj z chrześcijaństwem.

Warto wiedzieć:

Nie posiadamy autentycznej podobizny Mendoga – wszystkie portrety Mendoga oraz wielu innych wielkich książąt Litwy aż do Witolda są owocem fantazji malarzy.

Historycy mają podstawy do tego, by uważać, że Mendog nie mówił po litewsku, tylko prawdopodobnie w narzeczu Auksztoty.

Na Litwie istnieje premia żony Mendoga królowej Marty (lit. Mindaugo karalienės Mortos vardo valstybinė premija), która jest udzielana dla utalentowanych dzieci za osiągnięcia w dziedzinie twórczosci artystycznej (muzyki, sztuki, literatury). Jest przyznawana co roku 6 lipca w  na króla Litwy.

Powyższy tekst jest kontynuacją części pierwszej – Mendog (część I)

Powiązane Kategorie:

Najczęściej zadawane Pytania

Autobusem Warszawa ↔︎ Wilno

LuxExpress | Ecolines | Flixbus


Dworzec Autobusowy (Vilnius Bus Station →) obsługuje połączenia międzynarodowe i krajowe.
Adres: Sodų g. 22, Vilnius.

Dworzec autobusowy jest w odległości 11 min. pieszo od Ostrej Bramy → 


Samochodem

Litwa posiada dobrą infrastrukturę dróg i autostrad. Korzrystanie z dróg jest bezpłatne dla samochodów osobowych oraz motocykli.


Pociągiem

Wilno posiada jeden dworzec kolejowy.
Geležinkelio g. 16, Vilnius
ltglink.lt/en


Dworzec kolejowy jest usytuowany obok Dworca Autobusowego oraz w 10min. pieszo od Ostrej bramy.


Wileński dworzec kolejowy posiada dobre połączenie komunikacyjne ze wszystkimi dzielnicami miasta.

Bilety kolejowe można kupować w kasach na dworcu, w internecie.


Samolotem

Wilno posiada jedyne lotnisko (VNO) oddalone od centrum 6 km. (patrz na mapie)

Informacja lotniska: vilnius-airport.lt/en/

Aby dojechać do centrum miasta, można skorzystać z komunikacji miejskiej: linia 1, 2, 88, linia pospieszna 1G, 2G, linia nocna 88 N.


Czytaj dalej: Jak dojechać do Wilna →

Najdogodniejsze dzielnice

  • Stare miasto (lit. Senamiestis)
  • Popławy (lit. Paupys)
  • Zarzecze (lit. Užupis)
  • Sznipiszki (lit. Šnipiškės)
  • Nowe miasto (lit. Naujamiestis)

Rodzaj zakwaterowania:

  • Wynajem apartamentów
  • Hotele lub Hostele
  • Kwatery prywatne
 Rodzaje transportu publicznego:
  1. Autobus/Trolejbus jednorazowy koszt przejazdu:
    30min / 0.65€
    60min / 0.9€
    Zniżki
  2. Rozkład jazdy komunikacji miejskiej: JUDU.LT
  3. Elektryczne hulajnogi (Bolt, Scoot911)
  4. Rowery miastoweCYCLOCITY.LT
  5. Pociągiem do Trok (~35min) 
    Vilnius → Trakai (LTGLINK.LT)

W Wilnie działa kilkanaście korporacji taksówkarskich.

Najpopularniejszą taksówką jest Bolt, Uber, eTransport, eTaksi, Taxi.lt, A2B, Yandex Go.


Numer kierunkowy na Litwie: (+370 …….)*.


Ceny podane w internecie nie są dokładne, dlatego warto zapytać o dokładną cenę za 1 km podróży.


Najlepiej jest zamówić taksówkę online (dzięki aplikacji mobilnej), gdyż wsiadając bezpośrednio do taksówki zapłacimy drożej.


Niektóre samochody korporacji taksówkarskich są zaopatrzone w najnowszy sprzęt, mają internet Wi-Fi oraz możliwość płacenia kartą.


Na życzenie klienta kierowca wystawia paragon (lub fakturę) zawierającą przebytą odległość w km, cenę za km, sumę do zapłaty oraz kod kierowcy pojazdu.

  1. Ostra brama oraz Ulica Ostrobramska (lit. Aušros vartų g.)
  2. Katedra Wileńska (klasycyzm), Plac katedalny oraz pomnik Mendoga (lit. Mindaugas)
  3. Kościół św. Anny (gotyk)
  4. Kościół św. Piotra i Pawła (barok)
  5. Ulica zamkowa (lit. Pilies g.)
  6. Aleja Giedymina (lit. Giedymino pr.)
  7. Punkt widokowy – Wieża Giedymina
  8. Ogród Bernardyński
  9. Troki (okolice Wilna; 30km)
    Więcej →

Poznaj Wilno – Twoje kompleksowe źródło informacji o stolicy Litwy. Odkryj najpiękniejsze atrakcje, zabytki i ukryte perełki Wilna. Sprawdź praktyczne porady dla turystów, poznaj historię miasta oraz lokalne wydarzenia.
Zainspiruj się i zaplanuj niezapomnianą podróż do serca Litwy!

Czas: GMT+2 (+1h w porównaniu do czasu polskiego)

Liczba mieszkańców: 562 tys. (2021)

Obszar miasta: 402 km²

Waluta: Euro (EUR)

Prąd stały: 220V

Język: W Wilnie łatwo można porozumieć w języku: litewskim (państwowy), angielskim, rosyjskim (szczególnie z osobami w wieku starszym), polskim.

Telefoniczne numery kierunkowe: +370 (Litwa)

Liczba mieszkańców: 562 000 (Okręg wileński: 847,754)

Podział miasta: 20 dzielnic + 1 prowincja miejska

Kod pocztowy: LT-01001 (Główny urząd pocztowy – Post.lt)

Współrzędne geograficzne: 54°41″ N. 25°17″ E. (wikimedia.org)

Wysokość: 112–148 m n.p.m.

Oficjalna witryna miasta: Vilnius.lt

Życie ujściu dwóch Wilii i Wilenki toczyło się znacznie wcześniej niż pojawiła się pierwsza formalna wzmianka o Wilnie w 1323 r. w źródłach pisanych. Legenda o żelaznym wilku opowiada, że miasto założył książę Giedymin.


Istniały równolegle dwa centra osadnicze na grodziskach: Miasto Dolne z Zamkiem Górny oraz Miasto Krzywe. Tu zlokalizowano centrum państwa litewskiego. Chrystianizacja WKS po 1387 r. i lokacja Wilna na prawie magdeburskim za czasów Jagiełły, zmieniły wieloletni kierunek rozrastała się stolicy, która odtąd zmierza w stronę Starego Miasta.


Miasto miało odrębne dzielnice, co podzieliło go na cześć pogańską, katolicką i prawosławną (civitas Ruthenica). Mieszkali tu poganie, prawosławni i katolicy. W końcu XIV w. zbudowano katedrę wileńską oraz pierwsza farę miejską (kościół pw. św. Janów), ratusz miejski. Wzrosła rola gospodarcza stolicy WKL, która w 1432 r. uzyskała prawo składu w 1432 roku.


Następni Jagiellonowie rozbudowywali miasto, pałace, renesansową rezydencję Pałac Władców na Zamku Dolnym.


Na początku XVI wieku Wilno zostało otoczone murem obronnym,powstała mennica, szpitale, w 1536 zbudowano pierwszy most (Zielony). W XVI w. miasto przeżywało rozwój kulturalny i naukowy. W XVI w. jezuici zakładają pierwszą wyższą uczelnię – Akademię Wileńską (dzisiejszy Uniwersytet Wileński), powstają pierwsze drukarnie, w XVII w. pierwszy barokowy kościół św Kazimierza.


XVII wiek był okresem kryzysowym, miasto ucierpiało od pożarów, epidemii  oraz wojny z wojskami moskiewskimi w latach 1655-1661. Po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej zostało przyłączone do Cesarstwa Rosyjskiego, co obniżyło status byłej stolicy WKS. Po powstaniu listopadowym 1831 roku rozpoczęła się rusyfikacja. Zostało założone Muzeum Starożytności, przebudowano Pałac Biskupi (Pałac Prezydencki), linia kolejowa łącząca warszawę z Petrsburgiem, zbudowano gazownię, w 1904 roku wzniesiono pierwszą elektrownię, dzielnicę Zwierzyniec.


W 1918 roku Litwa odzyskało niepodleglość. W okresie międzywojennym Wilno, jako stolica województwa, należało do II Rzeczypospolitej, była silnym ośrodkiem kulturalnym i naukowym. Po drugiej wojnie światowej było stolicą jedej z republik ZSRR.

Od 1990 roku jest stolicą niepodległego państwa litewskiego. W 2004 roku wileńska starówka została wpisana na światową listę zabytków UNESCO.

Niegdyś dawna stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego, dziś nieduże miasteczko 28 km od Wilna, 8 września 2022 obchodzi swoje umowne  urodziny.

Z inicjatywy D. Baronasa (pracownika Instytutu Historii Litwy) oraz A. Bumblauskasa (wykładowcy Uniwersytetu Wileńskiego) ustalono symboliczną datę urodzin Trok. Data 8 września w symboliczny sposób spina klamrą kilka powiązanych ze sobą wydarzeń historycznych. 

Po pierwsze Troki, tuż przed ustanowieniem stolicy w Wilnie w 1323 roku, na krótko stały się stolicą WKS.

Po drugie na 8 września 1430 roku zaplanowana została koronacja Witolda na króla (powiązanie z osobą władcy, który zbudował zamek na wyspie, w którym często rezydował, zbudował kościół parafialny, nadał Trokom prawa samorządowe oraz osiedlił Karaimów i Tatarów). 

Po trzecie 8 września, w święto maryjne Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, rozpoczynały się sławne odpusty, przyciągające pielgrzymów z całej Litwy przed obraz Madonny Trockiej, który jest też powiązany z osobą Witolda (władca i jego państwo gotowe do obrony Chrystusa i jego wiary).

Nowe symboliczne logo Trok ma kształt przecinka (widok zamku trockiego widziany z lotu ptaka). Łącząc przeszłość z teraźniejszością przekazuje przyszłym pokoleniom wielką gościnność, kulturę i historię.  

Sezon jubileuszowych obchodów potrwa od 5 maja do 8 września 2022 roku.

Troki zyskały status historycznej stolicy Litwy. Popularna legenda zapisana na stronach Kroniki Bychowcewa opowiada:

„Pewnego razu wielki książę Giedymin opuścił swoją stolicę Kernów, aby polować pięć mil za Wilią i znalazł w lesie piękną górę otoczoną gajami dębowymi i równinami; bardzo mu się podobało, osiadł tam, założył miasto i nadał mu nazwę Troki – miejsce, w którym znajdowały się Stare Troki – i przeniósł swoją stolicę z Kiernowa do Trok”.

Wycieczka

5%

zniżki

Przewodnik po
Wilnie

Aleksandra Jankowicz