Pomnik Mendoga (lit. Mindaugas) jest symbolem wdzięczności Litwinów wobec ich pierwszego historycznego władcy, który w XIII wieku zjednoczył rozproszone plemiona litewskie w jedno państwo. Jest to wyraz szcunku dla postaci o fundamentalnym znaczeniu dla narodzin państwowości Litwy. Choć dokładna data ani miejsce narodzin Mendoga nie są nieznane, jego dzieło przetrwało wieki – zarówno w źródłach historycznych, jak i w narodowej pamięci Litwinów.
Pierwsza wzmianka o Mendogu pojawiła się w Latopisie Ipatijewskim z 1219 roku, gdzie określany jest jako wielki księżę. W 1251 roku przyjął chrzest, a dwa lata póżniej, w 1253 roku został koronowany. Dokładne miejsce koronacji pozostaje nieznane i do dziś stanowi przedmiot dyskusji wśród historyków.
Pomnik został ufundowany przez miasto 6 lipca 2003 roku, z okazji 750-lecia koronacji Mendoga na króla Litwy. Monument stanął w pobliżu Litewskiego Muzeum Narodowego (Nowy Arsenał).
Starania o budowę pomnika trwały kilka lat. Zgłoszono 38 projektów. Zwyciężył pomysł projektu Regimantasa Midwikisa (lit. Regimantas Midvikis), jednego z najbardziej znaczących rzeźbiarzy litewskich.
Idea pomnika ma na celu przedstawienie Litwy jako państwa suwerennego. Twórca rzeźby ukazał władcę siedzącego na tronie, trzymającego insygnia władzy: królewskie berło, które widniało na pieczęci Mendoga oraz jabłko.
Wykonany z szarego granitu pomnik Mendoga mierzy 3,5 metra wysokości. Ukazuje dostojnego i opanowanego monarchę na tronie ze wszystkimi królewskimi regaliami. Zmęczone oczy władcy, skierowane na Zachód – ku Europie – symbolizują trudności, z jakimi musiał się zmierzyć podczas jednoczenia państwa.
Osoba podchodząca do pomnika mimowolnie wzrok swój skieruje także w dół, gdzie na siedzisku króla wyryto starożytny bałtycki kalendarz świąt pogańskich wraz z ich chrześcijańskimi odpowiednikami. Kalendarz odzwierciedla dawną, przedchrześcijańską organizację czasu u ludów bałtyckich — Litwinów, Łotyszy i Prusów. Widnieje tam również sylwetka dębu – świętego drzewa starożytnej Litwy, symbolizującego siłę i trwałość tradycji. Drzewa były symbolem życia i czasu, odegrały ważną rolę w mitologii i rytualach.
Pomnik nieprzypadkowo usytuowano w Dolinie Świętoroga – miejscu o głęboko zakorzenionej symbolice historycznej i duchowej. To właśnie tutaj składano tu ofiary bogom pogańskim i palono ogień święty.
Posąg Mendoga stanowi symbol dumy narodowej oraz autorytetu państwa litewskiego, przypominając o jego historycznych korzeniach.
