Historia kościoła
Budowę jednej z najstarszych świątyń rzymskokatolickich w Wilnie kościoła św. Michała Archanioła, z fundacji Wielkiego hetmana litewskiego i wojewody wileńskiego Lwa Sapiehy, rozpoczęto w 1594 roku. Kanclerz litewski wyznaczył teren przyszłego murowanego kościoła i klasztoru, potem zaś podarował dla zakonnic bernardynek (klarysek) swój pałac.
Kościół uroczyście otwarto w 1625 roku. Kilka lat po tym w 1655 roku, w czasie wojen, świątynia poniosła straty od najazdu kozaków (1655 r.), była rozrabowana i spalona. Po zakończeniu walk, w roku 1661, Paweł Sapieha ponownie odnowił kościół i klasztor.
W 1703 roku do kościoła dobudowano galerię ozdobioną doryckimi kolumnami. Powstała barokowa fasada oraz dwie boczne wieże, które nadały świątyni nowy charakter. Od tego momentu ogólny wygląd kościoła pozostał niemal niezmieniony.
W 1715 roku wzniesiono wolnostojącą, barokową dzwonnicę. Wraz z budową ul. św. Anny (lit. Šv. Onos g.) w 1864 roku rozebrano wysoki mur oraz efektowny krużganek.
Zakon został skasowany, a kościół zamknięto. Dopiero w 1905 roku, po licznych staraniach rodziny Sapiehów, rząd carski wyraził zgodę na jego renowację i remont, które miały na celu przekształcenie świątyni w rodzinne mauzoleum.
W 1934 roku w kościele wywieszono pierwszy obraz Miłosierdzia Bożego (Eugeniusza Kazimierowskiego).
W 1948 roku kościół ponownie zamknięto.
Od 1972 roku był siedzibą Muzeum Architektury.
Od 2009 roku mieści się w nim Muzeum Sztuki Sakralnej.
Klasztor bernardynek
Na początku w klasztorze bernardynek przy kościele św. Michała Archanioła osadzono 24 siostry zakonne, które przyjęły klauzurę. Zajmowały się rzemiosłem, prowadziły niewielki browar, opiekowały się ubogimi dziewczętami oraz zarządzały pensjonatem. W 1864 roku klasztor został zlikwidowany.
Kościół św. Michała Archanioła
Jednonawowy kościół wybudowano na planie prostokąta o wymiarach 30 m długości i 13,5 m szerokości.
Świątynia zawiera w sobie elementy dwóch stylów architektonicznych: gotyku i renesansu.
W budowli odnajdujemy konstrukcyjne elementy gotyckie – wąskie okna, potężne skarpy zewnętrzne, stromy dach kryty dachówką.
Elementy renesansu widoczne są w wyposażeniu wnętrz kościoła i dekoracji trójkondygnacyjnej fasady. Między oknami pierwszej kondygnacji w ornamentyce spotykamy kwiaty ruty. Na drugiej kondygnacji w celach dekoracyjnych zastosowano tzw. blendę gotycką (płytka wnęka w murze w kształcie okna). Fasadę zamykają dwie barokowe wieżyczki z lekkimi hełmami.
Marmurowe ołtarze ozdobione są rzeźbami. Główny ołtarz z XVII wieku wykonano z kolorowego marmuru i alabastru, natomiast trzy boczne, XVIII-wieczne, białe ołtarze ze złoceniami noszą cechy stylu rokoko.
W kościele znajduje się nagrobek Lwa Sapiehy i jego dwóch żon. Pod ołtarzem mieszczą się szczątki Sapiehy. Jest to jedyny kościół mauzoleum na Litwie. Dzwonnicę kościelną zbudowano w XVIII wieku w stylu baroku.
Juliusz Kłos pisał:
“…Spokojna harmonia i dyskretna subtelność wielkiej duchowo prostoty, operująca dużymi spokojnymi płaszczyznami i ustalonymi kanonami szczegółów. Jest to jakby łagodna, przyciszonym głosem rzucona piosenka w porównaniu z huczną fanfarą całej orkiestry, jaką zalewa nas barok.”
Muzeum Dziedzictwa Kościelnego
Położony w sercu Starówki kościół stanowi prawdziwą skarbnicę kultury, a w jego wnętrzu znajduje się Muzeum Dziedzictwa Kościelnego.
Są tu przechowywane obiekty gromadzone na Litwie od sześciu wieków: najstarsze na Litwie tekstylia liturgiczne, arcydzieła litewskiego złotnictwa, obrazy, rzeźby o dużej wartości artystycznej i inne ślady chrześcijańskiej pobożności. Przechowuje się również część skarbca wileńskiej archikatedry.
Godziny pracy muzeum: wtorek – sobota 11.00–18.00
Muzeum nieczynne: w niedziele, poniedziałki i święta państwowe
Wstęp: 6 euro
Adres: Šv. Mykolo g. 9, Wilno
Kontakt: +370 5 269 78 03
Strona internetowa: bpmuziejus.lt
