Historia Ostrej Bramy
Ostra Brama (lit. Aušros Vartai) to jedno z najcenniejszym miejsc w Wilnie, znane na całym świecie dzięki cudownemu obrazowi Matki Miłosierdzia. To właśnie ten obraz, otoczony licznymi łaskami i cudami, przyciąga turystów i pielgrzymów z różnych zakątków globu, stanowiąc symbol duchowego centrum miasta.
Historia Ostrej Bramy sięga czasów rozbudowy Wilna, kiedy to w XVI-XVII wiekach miasto otoczone zostało murem obronnym. Wówczas powstało dziesięć bram miejskich, z których do dzisiaj zachowała się tylko Ostra Brama.
Pierwsza wzmianka pochodzi z 1514 roku, kiedy to nosiła nazwę “Miednicka”. Dopiero w 1594 roku zaczęto używać nazwy “Ostra Brama” (łac. Porta Acialis), wywodząca się od dzielnicy Ostry Koniec, w której brama się znajdowała.
Zdaniem prof. Marii Kałamajskiej-Saeed, pierwszy obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej, widoczny od strony miasta, umieszczono we wnęce wieży bramnej. Niestety, pod wpływem niekorzystnych warunków atmosferycznych uległ on zniszczeniu. Początkowe dzieje kolejnego, znanego na całym świecie obrazu, który stał się słynny na całym świecie, pozostają jednak nieznane, a jego historia nie ma pisanych źródeł, co sprawia, że jest owiana tajemnicą.
Więcej o obrazie czytaj:
Wizerunek Madonny Ostrobramskiej jest najbardziej wymownym symbolem chrześcijaństwa na Litwie oraz najcenniejszym zabytkiem malarstwa ściennego, które na stałe znajduje się w Wilnie.
Od połowy XVII wieku obraz zasłynął z licznych cudów. Wierni zaczęli pielgrzymować do Niego z prośbami o uzdrowienie oraz łaski Boże, a w podzięce za otrzymane łaski ofiarowali kruszec, ozdoby, a także wota w kształcie cudownie uzdrowionych części ciała, które miały symbolizować wdzięczność za Bożą opiekę.
Początkowo wizerunek Madonny nie miał pozłacanej sukienki. Z biegiem czasu uzyskał ręcznie wykonaną, srebrną, pozłacaną szatę, prawdopodobnie stworzoną przez wileńskich złotników. Szata ta zakrywała cały obraz, pozostawiając jedynie twarz i dłonie Matki Bożej. Na blachach widniały wyryte motywy kwiatowe. Obrazowi przypisywano cudowną moc gaszenia pożarów, gdyż przetrwał on bez szwanku wiele pożarów, które dotknęły kaplicę i kościół.
W latach 1712-1720 drewniana kaplica została zastąpiona nową, murowaną, a w latach 1829-1830 przeszła ona gruntowną restaurację, podczas której dobudpowano galerię ze schodami. Matkę Bożą Ostrobramską ukoronowano dwiema koronami: dolną, miedzianą i pozłacaną, wykonaną około 1700 roku oraz górną, wykonaną z pozłacanego srebra około 1750 roku.
2 lipca 1927 r. obraz został uroczyście koronowany na placu Katedralnym w Wilnie. W ceremonii uczestniczyli m.in. Józef Piłsudski, Ignacy Mościcki oraz przedstawicieli władz kościelnych Litwy i Polski.
W 1993 r. kaplicę Ostrobramską odwiedził papież Jan Paweł II. Wraz z wiernymi modlili się tam na różańcu, a w geście szczególnego uznania ofiarował “Papieską Złotą Różę” oraz “białą czapkę papieską”. Warto dodać, że czerwoną „biskupią czapkę” do Wilna przesłano wcześniej. Wizyta papieża była jednym z ważniejszych wydarzeń w historii sanktuarium.
Ścianę kaplicy Ostrobramskiej zdobi ponad 14 tys. wotów dziękczynnych, wykonanych ze złota i srebra. Wśród nich znajdują się serduszka, figurki modlących się ludzi, a także przedstawieia ich oczu, rąk i nóg – symbolizujące wdzieczność za otrzymane łaski. Liczba wotów wciąż rośnie, a te, które nie mieszczą się na ścianach, zostały przeniesione do Skarbca Ostrobramskiego.
Największe i najcenniejsze wotum w kształcie księżyca z napisem “Dzięki Tobie składam Matko Boska za wysłuchanie próśb moich, a proszę Cię Matko Miłosierdzia zachowaj mnie nadal w łasce i opiece Swojej Przenajświętszej W.I.J 1849 roku” jest umieszczone poniżej obrazu pod rękoma Matki Boskiej i jest niejednokrotnie uwieczniane na kartkach i pamiątkach, mylnie odbierane jako część obrazu.
Dzisiejsza kaplica swój wygląd zawdzięcza pracom restauracyjnym przeprowadzonym w 1829 roku w stylu klasycystycznym.
W 2010 roku w kaplicy przeprowadzono prace remontowe, które spotkały się z dużymi kontrowersjami. Stare ponad stuletnie schody, po których wierni wchodzili na kolanach, zostały zastąpione innymi, ze sztucznego granitu.
Ostrobramska Pani znalazła szczególne miejsce w sercach wielu Polaków, a jej kult ma głęboki wpływ na polską literaturę i historię. Tu modlili się nie tylko zwykli ludzie, ale także wielcy twórcy, tacy jak Adam Mickiewicz czy Juliusz Słowacki. To Matka Boża Ostrobramska była największym wspomnieniem dzieciństwa Mickiewicza, to przed Jej obrazem, w chwilach modlitwy, Mickiewicz miał poczuć duchową moc, która towarzyszyła mu przez całe życie.
“Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy
I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy
Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!
Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem,
(Gdy od płaczącej matki pod Twoją opiekę
Ofiarowany, martwą podniosłem powiekę
I zaraz mogłem pieszo do Twych świątyń progu
Iść za wrócone życie podziękować Bogu) (…)”
A. Mickiewicz “Pan Tadeusz”
Dzielnica: Stare Miasto
Lata budowy: 1503-1522 (Ostra Brama), 1829 (Kaplica Matki Boskiej Ostrombramskiej)
Styl: gotyk, renesans (Brama Miednicka), klasycyzm (Kaplica Matki Boskiej Ostrobramskiej)
Obraz: XVII w., autor nieznany
Strona internetowa: Ausrosvartai.lt
