Najbardziej rozpoznawalnym symbolem Wilna jest Wzgórze Zamkowe, znane również jako Góra Giedymina (lit. Gedimino kalnas). To właśnie tutaj znajdują się ślady najstarszego osadnictwa na tych ziemiach – pierwsza obronna osada, w której odkryto pozostałości kultury ceramiki kreskowej.
Góra Zamkowa – to naturalnie ukształtowane wzniesienie polodowcowe sprzed 15 tys. lat. Nasi przodkowie, poszukując strategicznego miejsca na budowę warownej osady, wybrali właśnie tę górę. To tutaj narodziło się Wilno, a Wzgórze Zamkowe stało się jego historycznym sercem.
Pierwsze drewniane umocnienia na szczycie góry powstały już w XIII wieku (G. Vaitkevičius). Wzmianka o nich pojawia się w źródłach pisanych z 1323 roku, kiedy wielki książę litewski Giedymin wspomina o zamku w traktacie pokojowym z Zakonem Krzyżackim. W czasach przedchrześcijańskich w pobliżu znajdował się zegar słoneczny, świadczący o zaawansowanej znajomości astronomii u dawnych mieszkańców tych ziem.
Podróżnik, rycerz, dyplomata Gilbert de Lannoy, który odwiedził Wilno w 1413 r., tak opisał swoje wrażenia:
„Przybyłem do panującego miasta Litwy, zwanego Wilno, w którem jest zamek położony bardzo wysoko na piaszczystej górze, otoczony kamieniem, ziemią i murem; wewnątrz jest całkiem zbudowany z drzewa.”
Murowany zamek wzniesiono na początku XV stulecia za czasów Witolda Wielkiego. Źródła ikonograficzne nie dostarczają pełnego opisu wyglądu zamku, lecz pozwalają ustalić, że znajdowały się tam sala zamkowa, kościółek św. Marcina dla katolickich obcokrajowców pracujących na dworze wielkoksiążęcym, trzy wieże oraz brama wjazdowa.
W XV w. Zamek Górny pełnił funkcję fortecy obronnej i był kluczowym punktem oporu przeciwko Krzyżakom, stanowiąc część systemu fortyfikacji miasta. W późniejszych latach na jego terenie działała ludwisarnia i zbrojownia, a w XVI wieku istniał arsenał, który następnie przekształcono w więzienie dla szlachty. III statut Litwy precyzował, kto mógł być tam więziony i jak długo.
W XVI wieku znaczenie zamku zaczęło maleć, gdy główne życie polityczne i administracyjne przeniosło się do Zamku Dolnego.
Jako warownia obronna Zamek Górny został wykorzystany po raz ostatni w połowie XVII wieku. Podczas najazdu wojsk moskiewskich w 1655 roku forteca padła ofiarą oblężenia i nigdy nie odzyskała swojej dawnej świetności.
Do dziś przetrwała jedynie zachodnia baszta, wzniesiona za czasów Witolda, znana jako Baszta Giedymina – nazwana tak na cześć legendarnego założyciela Wilna. Na początku XVIII wieku na terenie Góry Zamkowej przechowywano broń.
Carska forteca i telegraf optyczny
Gdy Wilno stało się stolicą guberni rosyjskiej, w latach 1831-1896 władze carskie urządziły tutaj fortecę, a basztę powiększono o drewnianą nadbudówkę. W 1838 roku umieszczono na niej telegraf optyczny, który funkcjonował do 1930 roku.
Miejsce pochówku powstańców styczniowych
Teren Góry Zamkowej był zamknięty dla ludności cywilnej. To właśnie tu potajemnie pochowano uczestników powstania styczniowego (1861-1863), straconych na placu Łukiskim. Ich szczątki zostały przypadkowo odnalezione w 2017 roku, w 2019 roku uroczyście pochowano je na Cmentarzu Na Rossie.
Muzeum Zamku Górnego
Od 1960 roku wieża stała się siedzibą Muzeum Zamku Górnego, gdzie można podziwiać makiety średniowiecznego Wilna, historyczne zbroje, armaty. Ważnym elementem ekspozycji jest także instalacja poświęcona Szlakowi Bałtyckiemu – „żywemu łańcuchowi rąk”, który w 1989 roku symbolicznie połączył Litwę, Łotwę i Estonię w ich dążeniu do wolności.
Taras widokowy. Najpiękniejszy widok na Wilno
Odwiedzający mogą wejść na taras widokowy, z którego roztacza się zachwycająca panorama miasta. Co roku miejsce to przyciąga ponad 150 tysięcy turystów, czyniąc je najczęściej odwiedzaną atrakcją Wilna.
Dzielnica: Stare Miasto
Adres: Arsenalo g. 5
Godziny otwarcia: od 10:00-20:00 (pon.-niedz.);
Ceny biletów: 6€; bilety ulgowe (dla uczniów, studentów, emerytów) – 3€
Strona internetowa: lnm.lt
Podnośnik jest czynny w godz. 10:00 do 18:00.
