Każde miasto ma swój początek ukryty w „mrokach dziejów”. Formalnie wszystko rozpoczęło się od listów napisanych w naszym mieście Wilnie…
Pierwsza połowa XIV wieku była okresem, kiedy listy weszły do powszechnego użytku, a sprawy urzędowe załatwiano listownie.
Wilno po raz pierwszy pojawia się na kartach historii w liście Giedymina do papieża Jana XXII, wystawionym 25 stycznia 1323 r. w Święto Nawrócenia św. Pawła Apostoła, będące wówczas jednym z największych świąt chrześcijańskich.
Oryginał tego listu nie zachował się, nie znajdziemy go również w Archiwum watykańskim. W tym czasie zachowywano mało oryginałów listów. Zgodnie z ówczesną obowiązującą zasadą, najpierw dokument wędrował do adresata. Po otrzymaniu listu miasto sporządzało odpis, który wywieszano na drzwiach kościołów, a pierwopis wędrował dalej. Najstarszy odpis, sporządzony tuż po otrzymaniu, znajduje się w Rydze, w Państwowym Historycznym Archiwum Łotwy.
Celem korespondencji było przełamanie izolacji państwa litewskiego od Zachodu.
Napisany po łacinie, w kancelarii książęcej „in civititate nostra Vilna”, w stylu gotyckim, czarnym atramentem, list został wysłany w świat. Podyktowany minorytowi Henrykowi został przetłumaczoy na język łaciński.
Przekaz adresowany do wszystkich w świecie chrześcijan, do miast Lubeki, Bremy, Magdeburga, Kolonii „i innych aż po Rzym” otwiera Litwę dla wszystkich ludzi dobrej woli (rycerzy, kupców, osadników, rzemieślników), zapewnia godne wyposażenie w ziemię, wolność od ceł, dziesięć lat wolnych od czynszów. Osadnikom władca litewski gotów jest nadać prawo ryskie.
Książę litewski zapowiada poparcie biskupów, duchownych i zakonników, zakładanie kościołów. Wspomina o kościele dominikańskim i franciszkańskim w Wilnie. Z listu dowiadujemy się, że franciszkanom i dominikanom pozwolono odprawiać nabożeństwa w kościołach.
Dokument ówczesnej epoki kończy się prośbą o modlitwę (orate Deum pro nobis).
Było to najstarsze świadectwo istnienia grodu Giedymina oraz pierwesze dyplomatyczne przesłanie Litwy dla świata chrześcijańskiego.
Bibliografia:
1. Jerzy Wyrozumski „Próba chrystianizcji Litwy w czasach Giedymina” Analecta Cracovensia XIX, 1987
2. Gedimino laiškai, 2023, Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas
3. Mečislovas Jučas „Krkščionybės kelias į Lietuvą”, Baltos lankos, 2000
