Palmy są nie tylko tradycyjnym symbolem Wileńszczyzny, ale i piękną ozdobą wielkanocną, nierozerwalnie związaną z tradycją tej ziemi. Wicie palm to zwyczaj, który szczególnie żyje na terenach położonych na północ od Wilna, w okolicach Piłajć i Suderwi. To tutaj, w tej malowniczej okolicy, palmiarstwem zajmuje się około 300 osób. Te ziemie stanowią serce tego rękodzieła, gdzie tradycja rozkwita w pełni.
Skąd się wzięła tradycja?
Początki wicia palm na Litwie nie są ustalone. Istnieją przypuszczenia, że tworzenie palm miało swój początek od dawnego pogańskiego zwyczaju związanego z kultem drzewa. Mogło też powstać od jerozolimskiego zwyczaju witania gałązkami palmowymi Jezusa triumfalnie wjeżdżającego do Jerozolimy albo wywodzić się od średniowiecznych przemarszów pracowników cechów rzemieślników.
Gdzie i jak robiło się palmy wileńskie
Sztuka plecenia palm wileńskich, głęboko zakorzeniona w litewskiej tradycji ludowej, ma swoje korzenie w Bujwidziszkach i Suderwi. Z biegiem lat ta tradycja przeniosła się do innych podwileńskich miejscowości, takich jak Krawczuny, Wilkieliszki, Sałaty, Ciechanowiszki.
Proces tworzenia palm rozpoczynał się po Zapustach (lit. Uzgavėnės) i trwał aż do Niedzieli Palmowej, stanowiąc dodatkowe źródło utrzymania dla wielu rodzin.
Kiedyś palmy robiło się z papieru i traw, z gałązek wierzby (stąd litewska nazwa “verba”). Wierzba od dawna miała wielkie znaczenie w życiu ludzi wsi, w kulturze chrześcijańskiej. Jest drzewem, które wiosną najwcześniej budzi się do życia, a w symbolice kościoła jest znakiem zmartwychwstania i nieśmiertelności duszy.
Barwne i ozdobne palmy wileńskie plecie się z 50 gatunków suchych polnych, leśnych i ogrodowych kwiatów zbieranych o rożnych porach roku dla uzyskania odpowiedniej kolorystyki. Tradycyjne wileńskie palmy są uwijane na suchych drewnianych patykach z jednej strony lub dookoła z farbowanego albo naturalnego suchotnika, mietliczki, krwawnika, dziurawca, tymotki chmielu, wrotyczy, kocanki piaskowej. Wierzchołek zaś z 11 gatunków traw. W palmie wileńskiej wykorzystuje się kłosy zboża i owsa. Jest ona produktem spuścizny narodowej.
Zwyczaje związane z palmą
Z palmami wielkanocnymi wiąże się wiele zwyczajów i wierzeń. Tradycją niedzieli palmowej było wzajemne chłostanie się palmą, podczas którego składano sobie życzenia zdrowia i pomyślności. Wierzono, że poświęcona palma ma niezwykłą moc – leczy choroby, chroni przed czarami, ogniem i wszelkim złem. Palmy, które zostały poświęcone w kościele, przechowywano przez cały rok, zazwyczaj za obrazem przedstawiającym świętych, aż do kolejnej Niedzieli Palmowej.
Wileńska palma jest królową i symbolem Kaziuków Wileńskich.
Na Litwie wije się palmy o różnych kształtach. Najbardziej popularne są w kształcie wałeczka. Popularne są również dywanowe, figuralne, rozłożyste i płaskie. Od 1979 roku w Krawczunach zaczęto wyrabiać palmy – giganty do 2 metrów.
Muzeum w Ciechanowiszkach (lit. Čekoniškis)
Od 2000 roku 20 km od Wilna w Ciechanowiszkach działa Izba Palm i Użytku Powszechnego. Ekspozycje muzealne zapoznają z tradycjami ziemi wileńskiej. Tu możemy podziwiać przeróżne palmy, stare meble i przedmioty użytku codziennego.
Miejscowość: Wieś Ciechanowiszki (lit. Čekoniškių kaimas)
Adres: Čekoniškių kaimas, Zujūnų seniūnija, Vilniaus rajonas.
Godziny otwarcia: środa – niedziela od 12:00 do 16:00
Muzeum nieczynne: poniedziałki i wtorki
Kontakt: janinanorkuniene@yahoo.com; tel.: (+370 6) 783 75 29
Strona internetowa: muziejai.lt
