Troki - dawna stolica Litwy – O Wilnie | Okolice Wilna

Historia Litwy wiąże się z Trokami, które od zarania dziejów Litwy były stolicą państwa, symbolem okresu rozkwitu Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Kiedyś nazwa „Troki” należała nie do teraźniejszego miasta, a do Starych Trok (4 km na południowy wschód – lit. Senieji Trakai)- gniazda rodzinnego Witolda Wielkiego.

Historia Trok jest historią trzech zamków, których właścicielami byli Giedyminowicze (zamek w Starych Trokach, zamek na półwyspie, zamek na wyspie) oraz dwóch miast – Stare i Nowe Troki.

Troki – zamek na wyspie. ©Izabela Kamińska

„Patrz, oto pyszna Kiejstutów stolica
To ich dzierżawy, kędy zajrzym okiem.
Nad zamkiem wieża, to pogan kaplica;
Widzisz to wielkie błękitu przestworze?
To trocki zamek, a to trockie morze!”
(Juliusz Słowacki „Hugon”)

Troki – Plan miasta

Nowe Troki

Pierwsza wzmianka o Trokach – ojczyźnie Witolda Wielkiego – pochodzi z latopisów niemieckich z 1337 roku.

Układ urbanistyczny miasta ukształtował się w średniowieczu. Zasadniczą osią kompozycyjną średniowiecznych Trok były dwa trakty- Wielki Trakt (obecna ul. Birutės).Stary Trakt (obecna ul. Karaimų g.).Letnia i zimowa droga łączyły poszczególne części miasta w jedyną całość.Wielki i Stary Trakt wytworzyły taki plan miasta, który latem był liniowy, zimą zaś radialny (wykorzystywano drogi zimowe).

Zamek na półwyspie

W XV wieku był to największy zamek typu kasztelowego na Litwie, rezydencja obronna. W XVII wieku działał tu klasztor dominikanów. Obecnie w budynku kaplicy dominikańskiej działa wystawa sztuki sakralnej.

Zamek na wyspie

W XIII-XIV wieku z inicjatywy wielkiego księcia litewskiego Kiejstuta i jego syna Witolda, którzy docenili strategiczne usytuowanie tego miejsca, nad jeziorem Galwe (lit. Galvė) pośród malowniczego ciągu jezior zbudowano potężny zamek obronny na wyspie. Zamek budowano wieloetapowo, miał on być wsparciem dla innego zamku na półwyspie. Donżon służył do obrony, mieścił kaplicę oraz pomieszczenia mieszkalne.

Warownia stała się jedną z rezydencji władców litewskich.Najważniejszym elementem struktury zamku został pałac książęcy. Górne pomieszczenia były ogrzewane za pomocą przemyślnych kanałów, którymi z kuchni i pomieszczeń gospodarczych płynęło ciepłe powietrze. Dzięki inżynieryjnym rozwiązaniom zamek skutecznie przeciwstawiał się krzyżackim oblężeniom. Adnotacje w kronikach komturów opowiadają o armatach trockich, największa z których mogła strzelać kamiennymi pociskami wielkości głowy.

Zamek zbudowano na wzór francuski, z trzema wieżami w rogach, co wzmacniało obronność. W zachodniej wieży znajdowało się więzienie.

Witold Wielki – Bitwa pod Grunwaldem, J. Matejko

W książce Józefa Szostakowskiego “Wilno i okolice” czytamy:
Zamek trocki na wyspie zajmuje terytorium 1,8 ha. Składa się z dwóch części: zamku górnego i zamku dolnego, czyli obszernego przedzamcza. Zamek górny i przedzamcze dzieli głęboka fosa, niegdyś zalana wodą z jezior. W zamku górnym mającym trzy kondygnacje i formę czworoboku z dziedzińcem krużgankowym mieścił się dwór i rezydencja wielkich książąt litewskich.”

W zamku został zabity przez spiskowców brat Witolda – Zygmunt, po którym władanie nad Trokami przejął syn Jagiełły – Kazimierz Jagiellończyk. Troki awansowały do roli centrum państwa litewskiego i stały się jego stolicą, natomiast warownia stała się świadkiem walk Kiejstuta i Witolda z Jagiełłą oraz Litwinów z Krzyżakami.

Dzieje zamku obfitowały w niezwykłe wydarzenia. Tu w 1430 r. na rękach Jagiełły zmarł Witold Wielki, tutaj zamordowano Zygmunta Kiejstutowicza. Warownia służyła także więzieniem politycznym dla dostojników kraju. Do Trok zaglądał król Zygmunt August, planując przebudowę zamku jako rezydencji dla Barbary Radziwiłłówny, która tu jednak nigdy nie osiadła. Z biegiem wieków zamek trocki tracił znaczenie militarne, zbierali się tam jednak na sejmikach bojarzy litewscy. Kres świetności tego miejsca położyła wojna z Rosją w 1655 r. Później osiedlili się tu dominikanie, których ostatecznie wypędziła carska policja.

Jak zmieniał się zamek w Trokach w przeciągu wieków – [youtube_button text=”Obejrzyj” url=”http://youtu.be/PGI_8G4-aLI” button=”button-medium-orange” autoplay=”1″]

Zamek w Trokach

Zamek Trocki – symbol Trok, świadectwo świetności i potęgi państwa, najbardziej okazały i najstarszy architektoniczny zespół obronny na Litwie. Jest to jedyna twierdza położona na wyspie w kraju. W roku 1953 podjęto szeroki program prac remontowo-konserwatorskich. W 1962 r. według projektu architekta Broniusa Kruminisa (lit. Bronius Krūminis) odbudowano centralny gmach z donżonem (czyli wieżą mieszkalną), a w 1987 r. odtworzono przedzamcze (archit. Stanislovas Mikulionis).

Obecnie w Zamku Trockim mieści się siedziba Trockiego Muzeum Historii, który udostępnia liczne eksponaty i ekspozycje, odbywa się tu wiele stałych i czasowych wystaw. Kolekcja archeologiczna ilustruje historię państwa litewskiego i tego regionu.

W reprezentacyjnej sali zamku odbywają się oficjalne uroczystości i huczne zabawy. Otoczone 32 jeziorami Troki są również miejscem wypoczynku i symbolem turystyki Litwy. Organizuje się tu widowiska historyczne: turnieje rycerskie, inscenizacje bitew, masowe show. W okresie letnim występują tu artyści Litewskiego Teatru Opery i Baletu. Tradycyjnie jest organizowany festiwal Pure Future Hacenda, w ramach którego zapraszane są znane kluby światowej sławy (w 2011 roku Club z Manchesteru Fac 51). Na początku każdego sezonu turystycznego w Trokach odbywa się święto miasta pod nazwą “Święto Średniowiecza” (lit. “Viduramžio šventė”).

Kraimskie kibiny

Od XIV wieku w północnej części Trok mieszkają Karaimi (jedna z mniejszości narodowych Litwy), których na tereny Litwy z Krymu sprowadził wielki książę litewski Witold. Kiedyś stanowili jego straż. Witold pozwolił im wznosić swoje świątynie, zakładać rodziny, zachować tradycje religijne i narodowe. Obecnie w Trokach mieszka około 60 przedstawicieli tej narodowości. Mają oni swoją świątynię kienesę (dom modlitwy), szkołę oraz prowadzą restaurację “Senoji Kibininė” przy ulicy Karaimskiej 41 (lit. Karaimų g. 41), serwującą dania karaimskie (najpopularniejsze wśród nich są t.z.w. kibiny).

Ten trocki specjał (rodzaj pierogów) z soczystym nadzieniem z siekanego mięsa baraniego, wieprzowego, drobiu lub warzyw jest jaskrawym przykładem wpływu kuchni karaimskiej na kuchnię litewską.